19 – Мавзу Жамиятнинг фалсафий таҳлили

Догматизм- бизни ўраб турган дунёни догма (қотиб қолган) призмасидан – ўзгаришсиз қабул қилинган дунёқараш, исботсиз, юқоридан берилган ва абсолют характерга эга.

Бу услуб ўрта асрларда теологик фалсафага хос.

• Софистика – янги фикрни (ёлғон фикрни) жуда моҳирлик билан рост деб кўрсатувчи, мантиқан ҳақиқий, лекин мазмунан нотўғри бўлган, эшитувчи учун қулай бўлган услуб. софистика Қадимги Юнонистонда тарқалган, бу ҳолда ҳақиқатни топиш учун эмас, мунозараларда ғолиб бўлиш учун қўлланилган, кимга бўлса ҳам исботи ва нотиқлик
• санъати усули сифатида ишлатилган. 8

• Эклектика – тарқоқ бўлган, якка ижодий бошланишга эга бўлмаган, фақат тушунча, концепциялар натижасида юзаки, лекин ташқаридан тўғрига ўхшаб кўринадиган хулосаларга таянишдир. Кўпинча, эклектика қайсидир фикрларни, ғояларни омма онги учун ёқадиган, лекин на онтологик, на гносеологик қимматга эга бўлмаган услуб (ўрта асрларда динда, ҳозирги пайтда рекламада мавжуд)

• Герменевтика – матнни мазмунини тўғри тушунтиришга қаратилгаН методологикйўналиш. Ғарб фалсафасида кенг тарқалган.

• Синергетика – мувофиқлашган, ўзаро ташкиллашган чизиқсиз тараққиёт методикаси.

• Фалсафанинг асосий услублари

• Материалистик услуб – бу ҳолда борлиқ ҳаётда мавжуд, материя – бирламчи субстанция, онг эса, модус мифатида материянинг кўриниши (материалистик-диалектик усулб совет фалсафасида асосий бўлиб келган, замонавий россиялик файласуфлар орасида кенг тарқалган).

• Иедалистик услуб – бунинг мазмуни бирламчи ғоянинг кучи қабул қилинади, материя эса, ғоядан келиб чиқадиган натижа, унинг инъикоси деб қабул қилинган. Идеалистик услуб АҚШ ва Ғарбий Европанинг қатор мамлакатларида кенг тарқалган (масалан, Германияда)

• Эмпиризм – билимнинг йўналиш ва услуби, унга кўра, билиш жараёнида, билимда, ҳиссий билишнинг амалий тажрибасидан келиб чиқилади (тажриба ва ҳиссиётда бўлмаган ва ҳис қилинмаган нарса хаёлда бўлмайди).

• Рационализм – фалсафанинг бу услуби ва йўналишига кўра, энг тўғри абсолют билимга фақат онг ёрдамида эришилади (яъни, онгдан ажралади), тажриба ёрдамида эмас (ҳамма нарсани шубҳа қилиш мумкин, шубҳанинг ўзи рационализмдир, Франция 18-аср, Рене9 Декарт)

• Сабаб

• Мохият

• Имконият

• Мазмун

• Зарурият

• Окибат

• Тасодиф

• Шакл

• Вокелик

• Ходиса

• ЯККАЛИК

• АЛОХИДАЛИК

• ХУСУСИЙЛИК

Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонуни
Миқдор ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига ўтиш қонуни
Инкорни инкор қонуни

• Энг умумий алоқадорлик

• Диалектика тамойиллари

• Энг умумий ҳаракат
• ва тараққиёт

• Қонунлар

• Алоҳидалик
• Яккалик

• Категориялар

• Диалектиканинг асосий муаммоси, ривожланиш ўзи нима? Ривожланиш –
• материянинг умумий хоссаси ва асосий белгиси. Ривожланиш харакатнинг энг юкори шакли

• Ҳаракат -материянинг ички хоссаси ва воқеликнинг ноёб ходисасидир, чунки ҳаракат мукаммаллик, узлуксизлик

• Диалектика – замонавий фалсафада барча борлиқнинг ривожланиш назарияси ва унга асосланган фалсафий услуб. Диалектика материя, руҳ, онг, билиш ва борлиқнинг бошқа ходисаларини ривожланишини назарий акс эттиради.