19 asrning birinchi yarmi adabiyoti. Tongcheng guruhi va sung” uslubidagi she’rlar kirish 1

Kurs ishining maqsadi. 19-asrning birinchi yarmidagi Xitoy adabiyotini har tomonlama tahlil qilish, ayniqsa, Tongcheng guruhi va "Sung" uslubidagi she'rlarga e'tibor berishdir. Kurs ishi davrning tarixiy va madaniy kontekstini, asosiy adabiy oqimlari va janrlarini, shuningdek, davr adabiyotining xususiyatlari va mavzularini o'rganishga qaratilgan.
Kurs ishining vazifalari.
19-asrning birinchi yarmida Xitoyda ijtimoiy, siyosiy va madaniy muhit
“Sung” uslubining rivojlanishi va uning Tongcheng guruhida mashhurligi
Tongcheng maktabining kelib chiqishi va xususiyatlari
Tongcheng guruhidagi asosiy shoirlar va ularning asarlari
Kurs ishining obekti. 19-asrning birinchi yarmidagi Xitoy adabiyoti bo'lib, unda Tongcheng guruhi va "Sung" uslubidagi she'rlarga alohida e'tibor qaratilgan. Kurs ishi o‘sha davrning tarixiy, madaniy va adabiy mazmunini o‘rganish hamda davr adabiyotining o‘ziga xos xususiyatlari va mavzularini tahlil qilishga qaratilgan.
Kurs ishining predmeti 19-asrning birinchi yarmidagi Xitoy adabiyoti bo'lib, unda Tongcheng guruhi va "Sung" uslubidagi she'rlarga alohida e'tibor qaratilgan. Kurs ishi o‘sha davrning tarixiy-madaniy sharoitini, asosiy adabiy oqim va janrlarni, adabiyotning o‘ziga xos xususiyatlari va mavzularini chuqur tahlil qilishga qaratilgan.
Kurs ishining tarkibiy tuzilishi. Kurs ishi kirish, asosiy qism, xulosa foydalanilgan adabiyotlar roʻyxatidan iborat.

1. 19-ASRNING BIRINCHI YARMIDA XITOYDA IJTIMOIY, SIYOSIY VA MADANIY MUHIT
19-asrning birinchi yarmi Xitoyning ijtimoiy, siyosiy va madaniy muhitida sezilarli o'zgarishlar va to'lqinlar davri bo'ldi. 1644 yildan beri hokimiyat tepasida turgan Qing sulolasi barqarorligiga tahdid soladigan ichki va tashqi muammolarga duch keldi.
Ijtimoiy sohada Xitoy hali ham konfutsiy tamoyillariga asoslangan ierarxik tizim bo'yicha tashkil etilgan, olimlar, dehqonlar, hunarmandlar va savdogarlar to'rtta asosiy ijtimoiy sinfni tashkil qilgan. Ijtimoiy harakatchanlik cheklangan edi va ta'lim birinchi navbatda Konfutsiy klassikalarini o'rganishga qaratilgan. Biroq, ta'lim tizimini isloh qilish, fan va texnologiyani rivojlantirish bo'yicha ba'zi sa'y-harakatlar amalga oshirildi.
Siyosiy jihatdan Qing sulolasi Xitoyda oʻz iqtisodiy va hududiy manfaatlarini kengaytirishga intilayotgan Gʻarb kuchlarining bosimi ortib borardi. 19-asr oʻrtalarida Xitoy va Britaniya oʻrtasida olib borilgan afyun urushlari Xitoyning Gʻarb bilan munosabatlarida burilish nuqtasi boʻldi va Qing hukumatining zaif tomonlarini fosh qildi.
Madaniy jihatdan 19-asrning birinchi yarmida yangi adabiy oqimlar va janrlar, jumladan, Tongcheng guruhi va “Sung” uslubidagi sheʼrlar paydo boʻldi. G‘arb g‘oyalari va texnologiyalarining kirib kelishi ham fan, falsafa va adabiyotga qiziqishning kuchayishiga olib keldi. Biroq, an'anaviy madaniy amaliyot va e'tiqodlar kuchli bo'lib qoldi va Xitoy Konfutsiy qadriyatlari va an'analarining ta'sirida davom etdi.
19-asrning birinchi yarmida Xitoyda ijtimoiy, siyosiy va madaniy oʻzgarishlardan tashqari muhim iqtisodiy oʻzgarishlar ham kuzatildi. Mamlakat iqtisodiy turg'unlikka duch keldi va Qing hukumati o'sib borayotgan iqtisodiy muammolarni hal qilish uchun kurashdi. Hukumat turli iqtisodiy islohotlarni amalga oshirdi, jumladan, milliy xazinani tashkil etish, savdo-sotiqni rivojlantirish. Biroq, bu harakatlar iqtisodiyotning asosiy muammolarini hal qilish uchun etarli emas edi.
Qolaversa, 19-asrning birinchi yarmi Xitoyda turli qoʻzgʻolon va qoʻzgʻolonlar, jumladan, 1850-1864-yillarda davom etgan va millionlab odamlarning oʻlimiga sabab boʻlgan Taypin qoʻzgʻoloni bilan ajralib turdi. Qo'zg'olonga o'zini Iso Masihning ukasi deb da'vo qilgan va Xitoyda nasroniylarga asoslangan yangi sulola o'rnatishga intilgan Xong Syutsyuan boshchilik qildi. Qo'zg'olon Qing sulolasi uchun jiddiy muammo bo'lib, Xitoy aholisi o'rtasida o'sib borayotgan norozilikni ta'kidladi.²
Xalqaro munosabatlar sohasida 19-asrning birinchi yarmi Xitoyning butun dunyodan yakkalanishi kuchayishi bilan ajralib turdi. Mamlakat hukmdorlari G‘arb bilan aloqa o‘rnatishni istamadi va modernizatsiya va islohotlarga urinishlarga qarshilik ko‘rsatdi. Biroq, bu izolyatsionizm oxir-oqibat barqaror bo'lib qolmaydi va afyun urushlari va G'arb kuchlari bilan boshqa mojarolar oxir-oqibat Xitoyni dunyoga eshiklarini ochishga majbur qiladi.
19-asrning birinchi yarmida madaniy sohadagi muhim oʻzgarishlardan biri xalq tili adabiyotining yuksalishi boʻldi. Bu davrgacha xitoy adabiyotining koʻpchiligi klassik xitoy tilida yozilgan boʻlib, uni faqat kichik maʼlumotli elita tushunar edi. Biroq bu davrda mualliflar xalq tilida ijod qila boshladilar, bu esa adabiyotni kengroq auditoriyaga yanada qulayroq qilish imkonini berdi. Tongcheng guruhi, shoir va olimlar guruhi bu harakatning boshida turgan va ularning ijodi Xitoy adabiyotiga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan.
Xalq tili adabiyotining paydo bo‘lishi avvallari klassik Xitoy madaniyatidan past deb hisoblangan xalq an’analari va mahalliy urf-odatlarga bo‘lgan qiziqish ortishi bilan bir vaqtga to‘g‘ri keldi. Xalq tili va mahalliy madaniyatga bo‘lgan bu qiziqish mintaqa adabiyotining rivojlanishiga hissa qo‘shdi, chunki yozuvchilar Xitoyning turli mintaqalarining o‘ziga xos xususiyatlari va xususiyatlarini o‘rgana boshladilar.
Bu davrda madaniy sohadagi yana bir muhim rivojlanish Gʻarb fan va texnikasining joriy etilishi boʻldi. Bu astronomiya, matematika, tibbiyot kabi sohalarga qiziqishning ortishiga, shuningdek, G‘arb ilmiy asarlarining xitoy tiliga tarjima qilinishiga olib keldi. Fan va texnologiyaga bo‘lgan bunday qiziqish G‘arbga yetib olish, Xitoy iqtisodiyoti va jamiyatini modernizatsiya qilish istagidan kelib chiqqan edi.
Siyosiy sohada 19-asrning birinchi yarmi Qing hukumati va G'arb davlatlari o'rtasidagi keskinlikning kuchayishi bilan ajralib turdi. Bu keskinlik G'arb davlatlarining Xitoyda o'zlarining savdo-iqtisodiy ta'sirini kuchaytirish istagidan kelib chiqqan. Xitoy va Britaniya o'rtasida olib borilgan afyun urushlari bu to'qnashuvda muhim burilish nuqtasi bo'ldi, chunki ular Qing sulolasining tanazzulga uchrashi va Xitoyning G'arb ta'siriga ochilishini belgiladi.
Ijtimoiy sohada 19-asrning birinchi yarmi Xitoyda sezilarli demografik o'zgarishlar bilan ajralib turdi. Qishloq xoʻjaligi va tibbiyot taraqqiyoti tufayli aholi tez oʻsdi. Bu o'sish urbanizatsiyaning sezilarli o'sishiga olib keldi, chunki odamlar iqtisodiy imkoniyatlar izlab qishloqlardan shaharlarga ko'chib o'tishdi.
Aholining o'sishi hukumatning oziq-ovqat va boshpana kabi asosiy xizmatlarni ta'minlash qobiliyatiga ham ta'sir ko'rsatdi, bu esa aholi o'rtasida ijtimoiy norozilik va norozilikni keltirib chiqardi. Bu tengsizlikning kuchayishi va boylikning kichik elita qo'lida to'planishi bilan yanada kuchaydi.
Bu davrda ijtimoiy sohadagi yana bir muhim o‘zgarishlar xotin-qizlarning jamiyatdagi rolining ortib borishi bo‘ldi. Xotin-qizlarning bilim olishi va jamiyat hayotidagi ishtiroki ortdi, ayollar huquqlari va gender tengligi talablari kuchaydi. Biroq bu sohadagi taraqqiyot sust kechdi va ayollar jamiyat hayotida to‘liq ishtirok etishlari uchun jiddiy ijtimoiy va madaniy to‘siqlarga duch kelishda davom etdilar.
Madaniy sohada 19-asrning birinchi yarmi ham anʼanaviy Xitoy sanʼati va madaniyatining tiklanishi bilan ajralib turdi. Bunga qisman Gʻarb taʼsirida Xitoy madaniyatini saqlab qolish istagi hamda anʼanaviy xitoy sanʼatining betakror goʻzalligi va qadr-qimmatini qadrlashning kuchayishi sabab boʻlgan.
Siyosiy sohada 19-asrning birinchi yarmi Xitoyda Qing sulolasi hokimiyati uchun bir qator ichki va tashqi muammolar bilan ajralib turdi. Mamlakat ichkarisida hukumat turli guruhlar, jumladan, Qing hukmronligidan norozi bo'lgan Xan xitoylari va katta avtonomiyaga intilayotgan turli etnik ozchiliklarning kuchayib borayotgan qarshiliklariga duch keldi.
Tashqi tomondan, Qing sulolasi Xitoyda o'zlarining savdo va iqtisodiy ta'sirini kuchaytirishga intilayotgan G'arb davlatlarining tobora kuchayib borayotgan bosimiga duch keldi. 1839-1842-yillarda va yana 1856-1860-yillarda Xitoy va Britaniya oʻrtasida olib borilgan afyun urushlari bu mojaroda muhim burilish nuqtasi boʻldi. Urushlar Xitoyning mag'lubiyatiga olib keldi va Xitoyga tashqi ta'sir va nazoratni kuchaytirish uchun ochilgan tengsiz shartnomalar imzolandi.
Qing sulolasining bu qiyinchiliklarga munosabati aralash edi. Bir tomondan, hukumat G'arbga yetib olish va chet el ta'siriga yaxshiroq qarshilik ko'rsatish uchun o'z institutlari va iqtisodiyotini modernizatsiya qilishga va isloh qilishga harakat qildi. Bu sa’y-harakatlarga yangi sanoat korxonalarini barpo etish, g‘arb uslubidagi harbiy tayyorgarlik va tashkilotchilikni joriy etish, temir yo‘l va telegraf kabi yangi infratuzilmani rivojlantirish kiradi.
Biroq, bu sa'y-harakatlar ko'pincha ko'lami va samaradorligi jihatidan cheklangan bo'lib, hukumatning konservatizmi va o'zgarishlarga qarshiligi tufayli to'sqinlik qilardi. Hukumatning norozilikni bostirish va o'z obro'sini saqlab qolishga urinishlari, shuningdek, XX asr boshlarida Qing sulolasining qulashiga olib keladigan ijtimoiy tartibsizliklar va siyosiy beqarorlikning kuchayishiga yordam berdi.
19-asrning birinchi yarmi Xitoyda 20-asrda Xitoyning modernizatsiyasi va rivojlanishi uchun zamin yaratgan ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy va madaniy o'zgarishlar bilan ajralib turadigan muhim o'zgarishlar va o'zgarishlar davri bo'ldi. Biroq, bu o'zgarishlar Xitoy jamiyatida ham, mamlakatning tashqi dunyo bilan munosabatlarida ham jiddiy muammolar va keskinliklar bilan birga keldi.
19-asrning birinchi yarmida Xitoyda muhim madaniy harakatlardan biri Tongcheng adabiyot maktabi edi. Bu adabiyot maktabi tilning tabiiy go‘zalligini va mumtoz xitoy iboralaridan foydalanishni ta’kidlovchi she’riyat turi bo‘lgan “qo‘shiq” uslubidagi asarlari bilan mashhur bo‘lgan bir guruh shoir va olimlardan iborat edi.³
Tongcheng maktabiga Guo Maoqian, Li Shan va Liang Yuchun kabi bir guruh olimlar asos solgan. Ular adabiyotda narsalarning asl mohiyatini aks ettirishi kerak va bu haqiqatni ifodalashda til go‘zalligi muhim ahamiyatga ega, deb hisoblaganlar. Ularning she’riyatida ko‘pincha tabiat, inson tuyg‘ulari, hayotning quvonch va qayg‘ulari kabi mavzular yoritilgan.
Tongcheng maktabining asarlari keng o‘qilgan va Xitoy adabiyoti va madaniyatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatgan. Ularning klassik xitoy tili va madaniyatiga bo‘lgan e’tibori an’anaviy xitoy san’ati va qadriyatlarini saqlab qolish va targ‘ib