2-боб. Ер ишлари технологияси ва механизациялаш § 10. Грунтларнинг ќурилиш ћоссалари

14.1. Ер ишларини механик усулда бажариш хусусиятлари 
Механик усулда- грунтга ишлов берилганда, ќазиш, тўкиш, ташиш ва 
жойлаштириш ишлари ќурилиш ва мелиорация машина - механизмлари 
ёрдамида амалга оширилади. Механик усулда сув ћўжалиги ва мелиорация 
ќурилишидаги ер ишлари умумий ћажмларининг 95 % ортиќ ќисми 
бажарилади ва ќурилишнинг бошќа соћаларида ћам энг универсил усул 
ћисобланади. 
Сув ћўжалиги ва мелиорация ишларида технологик жићатдан ўзаро 
боѓланган барча операцияларни бир-бирини тўлдирувчи ќурилиш ва 
мелиорация машиналари, жићозлари ва ускуналари билан, ќуруќ ковлаш 
усули билан бажариш жараёни механизациялашган жараён деб аталади.
Ер ишларини бажариш учун машиналар танлаш асосий (етакчи) ишни 
кам мећнат ва маблаѓ сарфлаб бажарадиган машинани танлашдан 

---

64 
бошланади. Кейин сув ћўжалиги ва мелиорация ишларининг умумий 
комплексига кирадиган ќолган барча ишларни, механизациялашган усулда, 
рационал бажаришга имкон берадиган ёрдамчи машиналар танланади. 
Машиналар ишлаб чиќилган номунавий ёки индивидуал технологик 
карталарда келтирилган шартлар (кўрсатгичлар) асосида танланади.
Сув ћўжалиги ва мелиорация ишлари техник лойића асосида 
бажарилади. Ћали унча кенг тарќалмаган янги усул билан бажариладиган 
мураккаб ишларга технологик карталар тузилади. Уларда ишларни бажариш 
схемаси, машиналарни жойлаштириш ўринлари, уларнинг ћаракат ќилиш 
тартиби, ишларни бажариш тартиби ва графиги, сарфланадиган мећнат ва 
материаллар тартиби келтирилади. Ишларнинг ќолган турларига керак 
бўлса, технологик схемалар тузилади. Уларда ишларни бажариш тартиби ва 
методи ћамда бўладиган мећнат сарфи кўрсатилади. 
14.2. Ер ишларини гидромеханизация усулида бажариш хусусиятлари 

Гидромеханизация усулида- грунтга ишлов берилганда, ќазиш, ташиш, 
тўкиш ва жойлаштириш ишлари, гидравлик ќонунларга асосланган ћолда, 
сув ёрдамида бажарилади.Гидромеханизация усулида ер ишлари умумий 
ћажларининг 4 % дан ортиќ ќисми бажарилади. Бу усул сув хўжалиги ва 
мелиорация ишларида асосан бирикмайдиган ва кам бирикувчан грунтлари 
мавжуд худудларда ќурилиш ишларида, ички зах ќочириш ва суѓориш 
тармоќларини чўкиндилардан тозалашда, йирик каналлар бошланишидаги 
тиндиргичларни тозалашда яккаю-ягона усул сифатида ќўлланилади.