2. Iqlim oʻzgarishining tabiiy va antropogen sabablari Yerning global iqlimi, mikroiqlim, mahalliy iqlim haqida ma’lumot

Okean oqimi va iqlim. Okeanlar oqimi dengiz yuza qismida va atmosfera sirkulyatsiyasi taqsimlanishiga ta’sir oʻtkazib, dengiz usti turli keskin harorat tartibini yaratadi. Okean oqimlari barqarorligi atmosferaga iqlim mazmunini beradi. Golfstrim Shimoliy Atlantikaning sharqiy qismi va Gʻarbiy Yevropa iqlimiga iliq ta’sir oʻtkazadi. Sovuq oqimli rayonlar uzra tumanlar tushishi, masalan, Nyufaundlend oroli yaqinidap Golfstrim ning iliq suvi Labrador oqimining sovuq suviga qoʻshilib ketishi kuchayadi. Passatli zonadagi sovuq suvlarda konveksiyalarga barham beriladi va bulutlilik keskin kamayadi. Bu, oʻz navbatida, qirgʻoq boʻylaridagi choʻllarning barpo boʻlishi omillaridan biridir. Iqlimga qor va oʻsimliklar qoplamining ta’siri. Qorli qatlam (muzlik) tuproqning iliqligini yoʻqotishni kamaytiradi va uning haroratini tebrantiradi. Yuqori qatlami kunduzi quyosh radiassiyasini aks ettiradi va kechasi nurlanish bois sovutadi. Shu bois u yer qatlami havosi darajasini tushiradi. Bahorda qor qatlami erishiga atmosfera bilan kurashadigan iliq havo koʻp sarflanadi: shu sababli havo harorati eriyotgan qor qatlami 0 darajaga yaqin boʻladi. Qor qatlamining erishi tuproqni namlik bilan toʻyintiradi va yilning iliq mavsumlari iqlim tartibiga katta ta’sir etadi.
Quyuq oʻt qoplami sutkalik tuproq harorat amplitudasini kamaytiradi va uning oʻrtacha haroratini tushiradi. Natijada u havoning sutkali harort amplitudasini kamaytiradi. Oʻrmonlar yogʻingarchiliklarni koʻpaytiradi, yuza qismining gʻadir-budurligi oqibatida iqlimga murakkab ta’sir oʻtkazadi.
Yerning iqlim tizimi atmosfera, okeanlar, quruqlik, kriosfera (muz va qor qatlami) va biosferani oʻz ichiga oladi. Bu ierarxik qismlardan iborat tizim bir qator koʻrsatkichlari bilan izohlanadi, jumladan, havo harorati, atmosfera yogʻinlari, tuproq va havo namligi, qor va muzlar qoplamasining holati, dengiz sathi va boshqalar. Shu bilan birga iqlim tizimini murakkabroq tavsiflash mumkin: atmosfera havosi va okeanlardagi global sirkulyatsiyaviy oʻzgarishi, ekstremal meteorologik holatlarning qaytarilishi va kuchi, oʻsimlik va hayvonot dunyosining areallari. Meteorologik oʻlchamlarni kenglik boʻyicha va vaqt davomida taqsimlanishini Yer kurrasida lokal(mahalliy) iqlimni belgilaydi. Koʻpincha “oddiy” koʻrsatgichdagi kichik oʻzgarishlar “murakkab” oʻzgarishlarga olib keladi, bu esa oʻz navbatida iqlim oʻzgarishini bildiradi