2-ma’ruza : releli himoyaning tuzilish sxemasi

MTH ning hayallash vaqti 
Tanlash xususiyatini taominlash uchun MTH larning hayallash vaqtlari isteomolchilardan 
manbaga tomon yo‘nalishda ortib boradigan qilib tanlanadi. 
Ikkita qo‘shni MTH larning hayalash vaqtlari orasidagi farqqa vaqt pog‘onasi yoki 
tanlash pog‘onasi deb ataladi. 
Agar MTH RT-40 turdagi elektromagnit tok relelari asosida bajarilgan bo‘lsa tanlash 
pog‘onasi t=0,5 s olinadi. 
Bir tomondan manbaga ulangan (radial) elektr tarmog’ining sxemasi va MTH larning 
tanlash Haritasi (2.2-rasm)da keltirilgan. 
Elektr ta’minotining manbasi 6ga W1 va W2 elektr uzatish liniyalari hamda YU1-YU4 
yuklamalar ulangan. Har bir liniya va yuklama A1-A6 masimal tok himoyalari yordamida 
qisqa tutashuvlardan himoya qilinadi. Har bir MTH o‘z hayallash vaqtiga G ga, masalan A1 
MTH ning hayallash vaqti t1, A6 niki esa t
6
. 
Agar yuklamalar MTH larining hayallash vaqtlari t
3
, t
4
, t
5
va t
6
maolum bo‘lsa A1 va A2 MTH 
larining hayallash vaqtlari t
1
va t
2
qo‘yidagicha aniqlanadi. Masalan K3 nuqtada qisqa 
tutashuv bo‘lsa A3 himoya ishlab Q3 viklyuchatelni uzish uchun signal berish kerak. Qisqa 
tutashuv toki manba G dan K3 nuqtaga yo‘nalgan bo‘lib W1 va W2 liniyalardan ham o‘tadi, A1 
va A2 MTH lar ham ishga tushadi. Lekin ularning vaqt relelari o‘z kontaktlarini ulab
ulgurmasliklari, yaoni t
1
>t
3
va t
2
>t
3
bo‘lishi kerak.
Agar t
2
< t
3
bo‘lsa avval A2 himoya ishlaydi va Q2 viklyuchatel uziladi, natijada 
shikastlanmagan yuklama YU4 elektr manbasidan uziladi. Bunday holga yo‘l qo‘ymaslik zarur. 

---

Xuddi shuningdek K6 nuqtada qisqa tutashuv bo‘lganda A2 himoyadan avval A6 himoya 
ishlashi zarur, yaoni t2>t6 bo‘lishi kerak. Demak t2=max(t3;t6)+Dt bo‘lishi kerak. SHunga 
o‘xshash A1 himoyaning hayallash vaqti A2 va A5 himoyalarning hayallash vaqtlaridan katta 
bo‘lishi kerak, yaoni t1=max(t2;t5)+Dt. 
2.2-rasm. MTH ning hayallash vaqti 
 
 
Agar MTHlar elektromagnit vaqt relelarida bajarilgan bo‘lib t
2
=1,5s bo‘lsa t
1
 necha sekund 
bo‘lishi kerak?