2-ma’ruza. Metallarning kristallanish jarayonlari. Reja
Download 436.5 Kb. Pdf ko'rish
|
2-ма`ruza.docx (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2.3. Po‘lat quymasining ichki tuzilishi.
|
Nazariy kristallanish (suyuqlanish temperaturasi bilan amaliy kristallanish
(suyuqlanish) temperaturasi orasidagi ayirma o‘ta sovish darajasi deyiladi va n xarfi bilan belgilanadi. Masalan, surьmaning nazariy kristallanishi (suyuqlanishi) temperaturasi 631 S-ga teng, o‘sha sovish darajasi n=41 S-ga yetishi mumkin. U xolda amaliy kristallanish temperaturasi 631-41=590 S-ga teng bo‘ladi. 2.2-rasm. Toza metalni sovitish egri chizig‘i. Tm – nazariy kristallanish harorati. T. u.s – amaliy kristallanish harorati Ko‘pchilik metallar uchun kristallanish vaqtida sovish darajasi juda kichik. Kristallanish protsessi ikki bosqichdan iborat: I-kristallanish markazlari xosil bo‘lishi; II-kristallarning o‘sishi (yuqoridagi markazlar atrofida). Xosil bo‘lgan kristallanish markazlari yoqlaridan kristallar o‘sa boshlaydi. SHuni aytish kerakki, kristallanish markazlari xosil bo‘lishida suyuq metalldagi begona zarrachalar xam katta rolь o‘ynaydi: kristallanish markazlari begona zarrachalardan xosil bo‘ladi. Dastlabki paytlarda kristallar o‘z geometrik shakllarini saqlagan xolda bemalol o‘sadi. O‘sayotgan kristallar bir-birlari bilan uchrashgan joylarda o‘sishdan to‘xtaydi va to‘sqinlik yo‘q tomonga qarab o‘sa boshlaydi. Geometrik shakl buziladi. Bunday kristall donalar kristallitlar yoki poliedrlar deyiladi. 2.3-rasm. Markazlar soni va o‘sish tezligini o‘ta sovish tezligiga bog‘liqligi Температура С Вакт Т у.с. Т м n к.т., мм/сек . м.с., мм сек Ута совиш даражаси, n, C n 1 n 2 к.т. м.с. -3 -1 sxemasi. 2.3. Po‘lat quymasining ichki tuzilishi. Ma’lumki, ishlab chiqarishda suyuq metallardan turli shakllarda koliplarda quymalar olinadi. Yuqori temperaturali suyuq metall sovuq qolipda kristallanganda quymani kesimi har-xil tezlik bilan soviydi va strukturasi bir jinsli bo‘lmagan quyma olinadi. 2.4-Rasm. Po‘lat quymasining tuzilishi: 1-mayda donali zona; 2- Uzunchoq donalar zonasi;3-teng o‘qli donalar zonasi; 4-gaz bo‘shlig‘i. Po‘lat quymaning strukturasi 2.4-rasmda keltirilgan. Quyma uch xil tuzilishli qismlardan iborat. Buning sababi tashqi muxit bilan suyuq metallni issiqlik almashuvida qolip devori bilan ta’sirlashgan, metall katta tezlik bilan sovishi natijasida 1-zona hosil bo‘ladi, qolip devoridan uzoqlashgan sari issiqlik almashuvchi qolip devoriga nisbatan normallashadi va ish yo‘nalishda uzunchoq kristallar o‘sadi (2- zona); asta-sekin qo‘ymani o‘rta qismida metallni sovishi har tomonga tenglashadi va teng o‘qli kristallar paydo bo‘ladi (3-zona). Bu zonalarning mexanik xossalari ham farqlanadi: 1-zona o‘ta qattiq va mo‘rt, 2-zona zich va mustahkam va 3-zona yumshoq bo‘ladi. Bunday struktura va xossaga ega bo‘lgan qo‘yma rekristallanish yumshatish ishlovidan so‘ng mexanik ishlovga yuboriladi. |
