2 Mavzu : Nutq uslublari

32 – Mavzu: Qo’shimchalar tanlovi. 

Reja: 

1. Qo’shimchalarning variantliligi. 

 2. Variantlarning o’z o’rniga egaligi 

3.O’rinli variantni tanlash nutqiy madaniyat belgisi. 

 

Tayanch so’z va iboralar: qo’shimchalar variantliligi, kelishik qo’shimchasi, egalik 

qo’shimchasi, omonim qo’shimchalar, ma’nodosh qo’shimchalar. 

Bir qo’shimcha turli ko’rinishga ega bo’lishi mumkin. Masalan, jo’nalish kelishigi 

ko’rinishlari:-ga, -ka, -g’a, -qa, -a, chiqish kelishigi ko’rinishlari: -dan,     -din. Ular 

qo’shimchalarning variantlari deyiladi. Variantlar o’z qo’llanish o’rniga ega. O’rinli 

variantni tanlash  -  nutqiy madaniyat belgisi.  

Qo’shimchalarning variantliligini omonimlikdan farqlash kerak. 

Nutqiy vaziyatlarda qo’shimchalar ma’nodoshligi ham kuzatiladi. Bunday holda bir 

necha kelishik shakllari o’zaro sinonim bo’ladi: kelganiga xursand- kelganidan xursand, 

gapingizga tushunmadim- gapingizni tushunmadim. 

 

Mustahkamlash uchun savollar: 

 

1.  QAysi qo’shimchalar variantlariga ega , qo’shimchalarning variantini o’rinli 

tanlash nutqiy uslubga qay darajada bog’liq? 

2.  Gap juftligida ajratib ko’rsatilgan so’zlardagi qoshimchalar yuzasidan fikringizni 

bildiring. Labing qirg’og’idan oqqan zaharni Ko’z yummayin ichgum, beshubha. 

(Shekspir) – Ichgim keldi zilol suvingdan. 

3.  Ilon so’zini qaratqich kelishigi shaklida qo’llasangiz, gap mazmunida qanday 

o’zgarish yuz beradi? Valijon – ilon yog’ini yalagan yigit. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---