2-Mavzu: Aeroportning xizmat-texnik hududini loyihalash Reja

---

2-Mavzu: Aeroportning xizmat-texnik hududini loyihalash 
 
 
Reja: 
1. Rullash yo‘llari, perronlar va TJ larini rejalashga bo‘lgan umumiy 
talablar. 
2. Rullash yo‘llari tarmog‘ini rejalash. 
3. Rullash yo‘llarining eni va ular orasidagi masofa. 
4. Aerodromda havo kemalari turish joylari sonini aniqlash. 
5. Havo kemalarini turish joylariga qo‘yish. 
6. Passajir perronlarini tanlash. 
7. Maxsus maydonchalar. 
Tayanch so‘zlar va iboralar: 
Yurgizib borish yo‘lakchasi, turlari, vazifasi, kengligi, perronlar, turlari, to‘xtab 
turish joylari, soni, o‘lchami, HKni joylashtirish, maxsus maqsadlardagi 
maydonchalar, turlari, vazifalari. 
 
Rullash yo‘llari, perronlar va TJ larini rejalashga bo‘lgan umumiy talablar. 
Muhandislik kommunikatsiyalari tizimi (rullash yo‘llari, perron, turish 
joylari) HK larining Aerodromdagi funksional-texnologik jarayonlarni bajarish 
samarasini va eng katta o‘tkazuvchanlikni ta’minlashida muhim ahamiyatga ega. 
HK lari rullash yo‘llaridan yuradi: qo‘ngandan so‘ng SUQT sidan perronga, turish 
joylariga va maxsus maydonchalarga o‘tadi; uchish uchun - teskari yo‘nalishda 
jarayon ro‘y beradi. Odatda RY ining eni bitta HK siga mo‘ljallab quriladi, demak 
HK lari ro‘parama-ro‘para yurishi yoki biri ikkinchisini aylanib o‘tishi mumkin 
emas, shuning uchun bunday imkoniyatlarga ega bo‘lgan rullash yo‘llari tizimi 
quriladi. 
Rullash yo‘llari vazifasiga ko‘ra magistral, tutashtiruvchi va yordamchi 
turlarga bo‘linadi. Magistral rullash yo‘llari (MRY), qoidaga ko‘ra, SUQT si bo‘ylab 
joylashadi va uning bir boshidan ikkinchisiga qisqa masofa bilan borish imkonini 
beradi. Tutashtiruvchi RY lari SUQT sini MRY bilan bog‘laydi. Tutashuv HK si 
yurishni to‘xtatishi mo‘ljallangan joylarda bo‘ladi, u erdagi SUQT ning qolgan 
qismiga ko‘tarilish uchun o‘tadi. 
Yordamchi RY lari turish joylari va maxsus maydonchalarni MRY lari va 
perron bilan tutashtirishga xizmat qiladi. 
SUQT siga ulanadigan tutashtiruvchi RY ning soni va joylashuvini, qoidaga 
ko‘ra, variantlarni texnik-iqtisodiy taqqoslash yo‘li bilan topiladi. Bunda, qatnov 
cho‘qqisiga chiqqan paytda SUQT harakatning berilgan jadalligini va 
o‘tkazuvchanlikni ta’minlashi kerak. 
RY lari tizimini loyihalashda quyidagi talablar e’tiborga olinishi zarur: 
HK larini, transport va mexanizatsiya vositalari tez va xavfsiz 
harakatlanishini ta’minlashi; 
HK larining harakat yo‘nalishi to‘g‘ri chiziqli bo‘lishi lozim; yo‘l 
o‘zgarganda burilish radiusi berilgan tezlikni pasaytirmaydigan va xavfsiz bo‘lishi 
kerak; RY larning burilishlari iloji boricha kam bo‘lsin; 

---

Aerodrom elementlari orasida eng qisqa masofalarni ta’minlashi va har bir 
zonadan eng ko‘p foydalanishni ta’minlashi zarur; 
RY ning sun’iy qoplamalari mustahkamlik jihatdan SUQT ning uchlaridagi 
qoplama singari bo‘lishi kerak (A uchastkalar guruhi); 
Tamg‘alar va uskunalarni rullash belgilari bilan ta’minlash; 
Quyi toifa Aerodromlarda, masalan D toifa yoki xalq xo‘jaligi uchun 
ishlaydigan Aerodromlarda magistral va SUQT ning uchlarida tutashtiruvchi RY ni 
qurmaslik mumkin. Bunday holda SUQT ning chekka qismlarida xavfsiz burilish 
uchun qoplama eni kengaytirilib HK si SUQT ning o‘qiga tez moslanib olinishi 
lozim. 
Magistral RY larning tutash joylarida, SUQT ning boshlanishida, uning yon 
qirrasidan kamida 30-60 m narida startoldi maydonchalari quriladi; HK larini unda 
to‘xtatib, dvigatel ishlashi tekshirib olinadi; shuningdek, bajariladigan startga 
chiqish uchun kutib turiladi, HK si shatakda bo‘lsa, shatakchidan chiqarib olinadi 
yoki unga olinadi (2.1 - rasm). 
2.1 - rasm. Aeroportda startoldi maydonchalarining joylashish sxemasi 
a - Domodedovo, Oxar-Chikago, Deyton (AQSh),b-Gatvik-London (Angliya);v-
Dallas (AQSh), Istambul-(Turkiya); g - Orli va Ruassi (Fransiya); d - Sxipxol 
(Gollandiya); e - Ruzine (Ruminiya).