2-Mavzu: Aeroportning xizmat-texnik hududini loyihalash Reja

 
Perron - Aerodromning muhim elementi, uchish maydonining bir qismi; 
HK lari, passajirlarni o‘tkazish va tushirish, bagaj, pochta va yuklarni ortish - 
tushirish maqsadida joylashtirish va boshqa tur xizmatlarni bajarish uchun 
mo‘ljallangan. Perronlar passajirlar uchun va yuklar bo‘ladi. Aerovokzal va perron 
orasida ko‘pincha aviaperron bo‘ladi; u yerda passajirlar to‘planadi. 
Aerodrom kompleksida muhim o‘rin tutadigan element turish joylari (TJ) 
dir; ular perron yoki maxsus maydonchalarning bir qismi hisoblanadi. U yerda HK 
lari turadi va ularga turli xizmatlar ko‘rsatiladi. HK lari yakka-yakka yoki guruh-
guruh bo‘lib turishi mumkin. 
Rullash yo‘llari tarmog‘ini rejalash. 
 
To‘g‘ri loyihalangan va oqilona joylashtirilgan RY lari HK larining 
Aerodromdagi harakatlarini eng yaxshi tarzda tashkil qilish, xavfsizlikni 
ta’minlagan holda kam vaqt sarflash imkonini beradi. 
Havo kemalari rullashdagi eng katta ekspluatatsiya tezligi magistral va 
tutashtiruvchi RY larda 8,3 …13,8 m/sek (30…50 km/soat), yordamchi RY larda - 
2,8 …13.8 m/sek (10…50 km/soat). RY larida burilishlar bo‘lsa, havo kemalarining 
tezligi sezilarli pasayadi. Masalan, 900 burchak ostida 3-4 ta burilish bo‘lsa, tezlik 
25-30% kamayadi. 

---

HK larining harakat jadalligi oshgan sari, ularning RY laridagi tezligini 
ko‘paytirish zarur bo‘ladi. Biroq xavfsizlik, passajirlar qulayligi degan talablar bu 
tezlikni cheklab turadi. HK lari SUQT sidan tezkor RY iga o‘tishida 22..28 m/sek 
(80…100 km/soat) bo‘lishi mumkin. 
HK larining harakat jadalligi soatiga 15 ta ko‘tarilish-qo‘nish amallariga 
teng bo‘lganda SUQT sining uchlariga tutashadigan magistral RY va tutashtiruvchi 
RY quriladi. Jadallik soatiga 25 amal bo‘lganda tutashtiruvchi RY, SUQT ga 900 
ostida bo‘lishi kerak. Jadallik 25 amaldan ortib kesa, shunday tutashtiruvchi RY ni 
qurish kerakki, SUQT dan tushib kelayotgan HK lari 22…28 m/sek (80…100 
km/soat) dan ham ortiq tezlikda harakat qila olsin. 
Magistral RY lari odatda SUQT ga parallel yotqiziladi, shunda uning 
uzunligi minimal bo‘ladi. 
SUQT da RY da havo kemalari mustaqil harakat qilsa, xavfsizlik shartidan 
kelib chiqib, bu yo‘l bilan polosa oralig‘i uzoqroq bo‘lishi kerak. Bu shart quyidagi 
shart bajarilishini talab qiladi: 
l
m.r.
= N/tg

= 10H (2.1) 
bu yerda; H - magistral RY da harakatlanayotgan HK sining balandligi;
tg

- xavfsizlikning yonlama polosasida xavfsizlik chizig‘ining qiyaligi, me’yor 
bo‘yicha 1:10(0,1). 
Tezkor tutashtiruvchi RY mavjud bo‘lganda uni UQT dan uzoqlashtirish, 
MRY ga chiqayotganda tezlikni odatdagi 5,5…8,3 m/sek (20…30 km/`soat) gacha 
pasaytirish imkonini berishi kerak. Bunda o‘rtacha sekinlashuv 1 m/sek 2 atrofida 
bo‘lishi kerak.