2-mavzu. Kristallar simmetriyasi. (2 soat) Reja

 
Simmetriya tekisligi 
Kristall shaklida simmetriya tekisligi borligini aniqlash uchun, shu shakl 
ustidan uni teng ikki qismga ajratadigan qandaydir tekislikni o‘tkazish tasavvur 
etiladi. Masalan, 5-rasmda AVED kristall kersatilagan va bundan shu kristallni ikki 
qismga ajratadigan R va R
1
tekisliklar tasvir etiladi. R tekisligi etkazilgan 
kristallning birinchi yarmida A uchi bilan ikkinchi yarmidagi V uchi, shuningdek, E 
В
Д
a
C
B
1
Д
1
А
1
А
m
m
1
В
В
1
В
1
А
А
1
А
1
C
В
б

---

uchi bilan D uchlari bir-biriga mos o‘xshash uchlaridir. SHu kursatilgan R va R
1
tekislikning simmetirya tekisligi bo‘lishi uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak: 
a) Kristallning mos uchlarining bir tekislikda yotishi, ya’ni A bilan B va E 
bilan D mos uchlarining R va R
1
tekislikdagi proeksiyasi, rasmda kersatilganidek, 
bir nuqtada bo‘lishi kerak. SHunday bo‘lar ekan kristallning A va V uchlari 
proeksiyasi n nuqtaga, E va D uchlarining proeksiyasi m nuqtaga tushadi va h.k. 
b) Kristallning har bir mos uchlari bilan shu uchlarning tasavvur etilgan 
simmetriya tekislikdagi proeksiyasi orasidagi masofa ham teng, ya’ni An=Vn; 
En=Dm kabi ya’ni kristallning R va R
1
tekisligi bilan ajratilgan ikkala qismi bir-
biriga teng bo‘lishi shart. 
5-rasm. a) R, R
1
-Simmetriya tekisligi 
b) R-Simmetriya tekisligi emas 
Demak, simmetriya tekisligi deb, berilgan kristall shaklini teng va o‘xshash, 
birinchi yarmi ikkinchi yarmining ko‘zgudagi aksi kabi ikki qismga ajratadigan 
tekilikka aytiladi. 

---