2-mavzu: mustaqillikka erishish arafasida o’zbekistondagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar reja

XX asrning 80-yillari 
• 
XX asrning 80-yillariga kelganda sovet rejimi, uning siyosiy tizimi va xo’jalik 
yuritish usullari o’zining rivojlanish imkoniyatlarini tugata boshladi. 
O’zbekiston iqtisodiyoti katta xom-ashyo va tabiiy boyliklar zaxirasiga ega 
bo’lishiga qaramasdan SSSRning markaziy hududlaridan ancha ortda qola 
boshlagan. Ana shunday sharoitda O’zbekistonning o’sha paytdagi siyosiy 
rahbariyatida iroda, qat’iy jur’at, Sovet Ittifoqi doirasida respublika tutgan 
mavqeini ochiq-oydin aytib o’tish uchun mardlik yetishmadi. Bu rahbarlar 

---

2 
Markaz topshiriqlarini tezroq “uddalash”, respublikaning SSSRga boqimanda 
ekanligi to’g’risidagi uydirmalarni takrorlashdan nariga o’tishmadi. 
Rafiq Nishonov (1988-1989) 
Paxta ishi – sovet rejimining O’zbekistondagi so’nggi qatag’on siyosati 
• 
O’zbekiston SSRning ijtimoiy-siyosiy hayotida 1984-yil 23-iyunda bo’lgan 
O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining XVI plenumi mash’um rol 
oynadi. Moskva tashabbusi va ko’rsatmasi bilan tashkil qilingan bu plenumda 
qabul qilingan hujjatlar O’zbekistonda o’zbek xalqini asossiz badnom qilish 
kompaniyasini boshlab berdi. Plenumda Moskvadan maxsus yuborilgan 
KPSS MK sekretari Y.K.Ligachev va boshqalar qatnashib, Kreml 
ko’rsatmalari izchillik bilan bajarilishini talab qilishgan. 
• 
Aynan ushbu plenum qarorlari bilan Markaz tomonidan O’zbekistonda “paxta 
ishi” deb atalgan siyosiy qatag’on boshlandi. Keyinchalik bu qatag’on hatto 
O’zbekiston SSRning o’sha paytdagi sobiq va birinchi rahbarlarini ham 
chetlab o’tmadi. 
• 
SSSR Bosh pokurori huzurida alohida muhim ishlar boyicha maxsus 
tergovchilar guruhi tuzilib, ularning dastlabkisi 1983-yil boshlarida 
O’zbekistonga yuborilgan edi. Ana shunday maxsus tergov guruhlarning 
asosiylaridan biri T.X.Gdlyan va N.V.Ivanov rahbarligida 1983-yil aprelda 
tuzilgan 
edi. 
Ular 
keyinchalik 
Markazdan 
respublikaga 
kelgan 
“desantchilar”ga tayanib, O’zbekistonda navbatdagi qatag’onni amalga 
oshirdi.