2-Mavzu: Tola va ularni turlari. Paxta tolasining tuzilishi va kimoviy xossalari. Tolaning fizik-mеxanik xossalari. Kimyoviy tolalar. Tolaning xossalari uning kimyoviy tarkibi va tuzilishi paxtani dastlabki ishlash texnologiyasi

Paxtani dastlabki ishlash 
G‘o‘zani ekib yetkazadigan fermer xo‘jaliklar, shirkatlar paxta xosili kontraktatsiya 
shartnomasiga binoan davlat paxta tozalash zavodiga qarashli paxta tayyorlash punktiga 
sotiladi. Paxta tayyorlash punktlari zavodga nisbatan joylashishiga qarab, zavod 
qoshidagi yoki zavoddan tashqaridagi punktlarga bo‘linadi. 
Paxta tayyorlash punktlari har mavsumda paxtani qabul qilish hajmiga qarab yirik, 
o‘rtacha va mayda quvvatli bo‘lib guruxlarga ajratiladi. 
Xar yilgi paxta tayyorlash davlat rejasini boshqarish uchun, dalalardan keltirilgan 
paxtani o‘z vaqtida qabul qilib olish, markazlashgan usulda quritish-tozalash, yaxshi 
saqlash uchun paxta tayyorlash punktlari, (paxta tozalash zavodlari) quyidagi talablarini 
bajarishlari kerak: 
- paxta ekadigan shirkatlar, xo‘jaliklari bilan har yili hamma hosilni davlatga 
sotish uchun kontrakatsion shartnoma tuzishi va uning bajalishini tekshirish; 
- qo‘lda va mashinada terilgan paxtaning sifatini qanday qilib saklash va 
navlarga to‘g‘ri ajratish haqida tushuntirish o‘tkazish;
- paxtani qabul qilishda davlat standartida belgilangan qoida va normalarga qat 
iy rioya qilish; 
- quritish-tozalash sexining to‘xtovsiz va unumli ishlashini ta’minlash. 
Uch qismlik (zona) tayyorlash punktlarining kirish darvozasi yoniga joylashgan 
sifatini aniqlab, laboratoriya uchun namuna oladi; 2-qismda paxta tarozida tortilib, 
massasi aniqlanadi, etalon asosida paxtaning sanoat navi ham aniqlanadi va katta 
klassifikator qabul qilish xujjatini yozib beradi; 3-qismda qabul qilingan paxta partiyaga 
qarab o‘hiq yoki yopiq omborlarga joylashtiriladi va klassifikator tomonidan qayta 
sifati tekshiriladi. 
Paxtani qabul qilish ikki qismlik sistemada bajarilsa, katta klassifikator
1-qismda turib paxtaning sifatini tekshiradi va tarozida tortadi. Agar paxtaning sifati 
standart talabiga javob bermasa 1-qismdan nariga o‘tkazilmaydi va quritish — tozalash 
uchun qaytariladi. 
Paxta tayyorlash punktining laboratoriyasi qabul qilingan paxtaning har bir