2-Mavzu: Tola va ularni turlari. Paxta tolasining tuzilishi va kimoviy xossalari. Tolaning fizik-mеxanik xossalari. Kimyoviy tolalar. Tolaning xossalari uning kimyoviy tarkibi va tuzilishi paxtani dastlabki ishlash texnologiyasi

partiyasi uchun pasport karto‘hkasini tuzadi. 
Pasportda paxtaning seleksion va sanoat navi, reproduksiyasi, dala guruhi ombor 
soni, partiyaning boshlangan va tugallangan vaqti, uning vazni massasida va 
klassifikatorning familiyasi ko‘rsatiladi. 
Paxta seleksion, sanoat navlari va sinflari bo‘yicha, alohida to‘dalar holida 
maxsus o‘hiq maydonchalarda usti brizent bilan yopilgan g‘aramlarda, usti yopiq 
omborlarda maxsus tartibda saklanadi. Chigitli paxtani saqlash uchun o‘chiq 
maydonchalar yerdan 40 sm dan baland bo‘lib ularning yuzasi 25x14 m yoki 22x11 m 
bo‘ladi. 
 

---

Valikli jinlash 
Jinlash paxtani dastlabki ishlash texnologik jarayonining asosiy jarayoni 
hisoblanib, bunda paxta tolasi chigitidan ajratiladi. Jinlash jarayoni chigitli paxta tolasi 
chigitidan mexanik kuch bilan ajratishdan iborat. Tolaning chigit bilan bog‘lanish 
kuchi yakka tolaning uzilish kuchiga qaraganda 2

3 marta kam bo‘lgani uchun jinlash 
jarayonida o‘zining tabiiy xususiyatlarini (uzunlik, ingichkalik, pishganlik darajasi, 
uzilish kuchlari va h.k) saqlagan holda tubidan uzilib, chigitdan ajralib chiqadi. 
Ingichka tolali chigitli paxtani jinlashda ishlatiladi. 
Uzun tolali paxta tolasining chigit bilan bog‘lanish kuchi o‘rta tolanikidan ancha 
kam va ularni tukli sirtlarga ishqalanish kuchi hisobiga ham chigitidan ajratib olish 
mumkin. Shuning uchun uzun tolali chigitli paxta tolasini chigitidan valikli jinlar 
yordamida ajratiladi. Bundan tashqari uzun tolali chigitli paxtaning tolasi ingichka 
bo‘lgani sababli, uning fizik-mexanik xususiyatini saqlab qolish uchun valikli jinlardan 
foydalanadilar. 
Chigitli paxtani jinlashda quyidagi texnologik talablar bajarilishi lozim: 
- Chigitidan yigirishga yaroqli tolasining hammasini ajratish; 
- jin ishchi organlarining tolaga ta’siri natijasida tola va chigitdan nuqsonlar 
paydo bo‘l masligi; 
-Chigitli paxta bo‘lakchalari jindan chiqayotgan tola yoki chigitga qo‘shilib 
ketmasligi; 
- o‘luk va iflos aralashmalardan tozalash samaradorligi yuqori bo‘lishi; 
- chigitning tukliligini va o‘likdagi tola miqdorini rostlash imkoniyati bo‘lishi 
kerak.