2. P. R. 01imxo‘jayeva —

jadval

Oqsil biosintezi

RNK polimeriizn ishtirokida kechadi


/ Ferment \ / \ promotorgaX^ birikadi \


DNK spirali yechilib, bittasidan iRNK nusxasi \\01ina boshlaydi


Ferment terminator kodonga yetganida iRNK matritsadan (DNK) dan ajraladi


I etap — transkripsiya (l)NKdan IRNKga axborot ko‘chirilishi)

Orqaiidan qo'sh spiral tiklana boredi



Transkripsiya birligi Prokariotlardabir necha gendan iborat


ukariotlarda 1 gendan iborat (monogen)


Teskari transkripsiya ►iRNK
i
DNK


► revertaza (teskari
transkriptaza)


Pre-iRNK


► funksional yetilmagan molekula
T^slns
Splaysing ► intronlarni chiqarib tashlab,
ekzonlarni qayta ulash Yetuk iRNK (yadroda kechadi)


yetilish jarayoni


Transkripton



2- etap — translatsiya
>■ ribosomalarda kechadi iRNK matritsasi asosida genetik kodga mos ravishda oqsil sintezlanadi
I
Axborot nukleotidlar kodidan aminokislotalar kodiga aylantiriladi Ribosomalarda oqsil sintezi

1- bosqich Aminoatsil -tRNK ribosomaning
A qismiga birikadi

2- bosqich Ribosomaning P qismida peptid bog‘i hosil bo‘ladi
3- bosqich Translokatsiya- ribosoma qo'shni
3 nukleotidga ко‘chib o'tadi.

iRNK bilan aminokislota orasida vositachi


Akseptor qismi, aminokislota birlashuvchi qismi


tRNK antikodoni iRNK kodoniga komplementar bo'ladi


tRNK

Mashg‘ulotning maqsadi.

Interfaza holatidagi hujayra yadrosi tuzilmalarini puxta o‘rganish, metafaza xromosomalarining mikroskopik va elektron mikroskopik tuzilishini, euxromatin va geteroxromatin qismlarini o'rganish. Oqsil biosintezi bosqichlarini, genetik kodni o‘quv jadvallari yordamida o'zlashtirish.
Mustaqil tayyorlanish uchun topshiriqlar.

1. 
   Mavzuni o'rganib, quyidagi savollarga javob bering:
   

1. 
   Yadroning asosiy funksiyasi.
   
2. 
   Yadroning asosiy tarkibiy qismlari.
   
3. 
   Yadrosiz hujayralarga misoliar keltiring.
   
4. 
   Odamning ko‘p yadroli hujayralariga misollar keltiring.
   
5. 
   Xromatin va xromasoma tushunchalari orasidagi farqni bilasizmi?
   
6. 
   Yadrocha qanday liosil bo‘lishini tushuntiring.
   
7. 
   Qanday hujayralarda yadrocha yaxshi rivojlanganligini bilasizmi?
   
8. 
   Karioplazma tarkibida qanday fermentlar uchraydi?
   
9. 
   Kariolemmaning nafis tuziIishini tushuntiring.
   
10. 
    Nukleosoma tuzilishi va I'unksiyasi.
    
11. 
    Genetik kodni ta’ri I’lang, lining qanday asosiy xususiyatlarini bilasiz?
    
12. 
    Oqsil biosintezining asosiy bosqichlarini tushuntirib bering.
    

II. Vaziyatga (loir masalalar va test topshiriqlariga javob bering va javobingizni isbollang.
O‘quv jihozlari,
O‘sinilik va luiyvon hnjayralarining mikroskopik hamda elektron mikroskopik tuzilishini aks ettiruvchi rasmlar, xromosomalarning mikroskopik va nnl'is tuzilishini, oqsil biosintezi va genetik kodni ifodalovchi jadvnllar, piyoz pardasi hujayralari, baqa va sutemizuvchilar qoni Hiirtinalari, bar xil to‘qimalar hujayralari mikropreparatlan, hujayralarning elektron inikrofotografiyalari, yorug'lik inikroskoplnri, buyuni oynasi va qoplagich oynacha, pipetkalar. l’etri kosachnsl, yod eritmasi, filtrlovchi qog‘ozlar, toza shpatellar.
Mashg‘ulot rejasi.
Mavzuning asosiy nnzariy toinonlarini o'zlashtirib olgandan keyin talabalar piyoz pardasi hnjayralarining vaqtincha preparatini, og‘iz epiteliyasi hnjayralarining vaqtincha preparatlarini tayyorlab, avval kichik, keyin katta obyektiv orqali yadroning mikroskopik tuzilishini o'rganadilar va alboinga rasinini chizadilar. Keyin elektron mikrofotogral'iyalardan yadroning nafis tuzilishini o‘rganadilar. Har xil to'qimalarning tayyor preparatlari mikroskop yordamida o‘rganiladi, yadrolarning tuzilishiga, shakliga e’tibor beriladi. Masalalar va test topshiriqlariga javoblar muhokama qilinadi. Jadvallar yordamida axborot oqimi, genetik kod, oqsil biosintezi bosqichlarini o'rganadilar va jadvallarni albomga chizadilar. Mashg‘ulot oxirida talabalar bilimlari baholanadi, keyingi mashg‘ulot uchun vazifalar beriladi.
Vaziyatga doir masalalar.

1. 
   Elektron mikrofotografiyada hujayra yadrosi qobig‘i ayrim joylarda shikastlangan bo‘lsa ham yadroning shakli o‘zgarmagan. Sababini tushuntirib bering.
   
2. 
   Elektron mikrofotografiyada suyak ko‘migining hujayralari aks ettirilgan. Yosh hujayralar yadrosida euxromatin qismlari, yetuk hujayralar yadrosida esa geteroxromatin qismlar ko'proq. Bu nimadan dalolat beradi?
   
3. 
   Despirallashgan DNK molekulasining uzunligi 5 sm ga yaqin bo‘ladi. Ma’lumki bitta xromosomada 1 molekula DNK joylashadi. Xromosomalarning o'rtacha uzunligi 0,1 0,2 mikrometrga teng. DNK shunday kichik o'lchainli xromosmada qanday joylashishini tushuntiring.
   

Test topshiriqlari.

1.