Analitik o’rtachalarning turlari va hisoblanish usullari
Statistik kuzatish ma’lumotlarini jamlash, guruhlarga ajratish, mutlaq va nisbiy miqdorlarni aniqlash jarayonida juda katta va boy faktlarga ega bo’lamiz. Ularni qayta ishlashda o’rganilayotgan hodisalarning xususiyatlariga qarab qator vazifalar paydo bo’ladi va ularni echish uchun o’rtachalar zarur.
Holatni olingan natija haqiqiy real xarakterlamaydi, chunki daraja qancha katta bo’lsa, o’rtacha miqdor ham shuncha katta qiymatga ega bo’ladi. Masalan, quyidagi raqamlar asosida o’rtacha hisoblaylik. Uchta tug’ilgan bolaning og’irligi 2,3 va 4 kg. O’rtacha og’irlikni hisoblaylik:
z=1 - o’rtacha arifmetik;
z=0 - o’rtacha geometrik;
z=-1 - o’rtacha garmonik;
z=2 - o’rtacha kvadratik formula
Sonli ma’lumotlar to’plamining o’rtacha miqdori – ko’rsatkichlar yig’indisining ushbu ma’lumotlar qatoriga kiruvchi ko’rsatkichlar soniga nisbatidir.
Oddiy qilib aytganda, o’rtacha – bu ma’lumotlar qatorining o’rtacha qiymati hisoblanadi va aksariyat xollarda “namunaviy” qiymatni aks ettirish uchun foydalaniladi. Tanlanma to’plam ko’rsatkichlarining o’rtachasini (read “x-chiziqcha”) kabi belgilaymiz, uni hisoblashda qo’llaniladigan formulani quyidagi darchada ko’rsatilgandek aks ettiramiz:
Tanlanma to’plam o’rtachasining formulasi
Agarda variantlar va ularning chastotalari ko’paytmasining yig’indisi bir xil bo’lsa, oddiy o’rtacha garmonik formulasi qo’llaniladi
Berilgan yoki keltirilgan variatsion qatorlarda chastotalar har bir variant bo’yicha noma’lum bo’lib, ularning o’rniga variantlar va chastotalarning ko’paytmasi berilgan bo’lsa, o’rtacha miqdorni hisoblashda garmonik tortilgan formuladan foydalaniladi:
4-соат
5-MAVZU. Milliy boylik statistikasi
Reja:
Do'stlaringiz bilan baham: |
