2 Тузувчилар


Download 0.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/66
Sana06.04.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1334427
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   66
Bog'liq
osimliklar fiziologiyasi

МУАММОЛИ САВОЛ: 
1. Щсимлик организмидаги фотосинтез процессини тушунтириб 
беринг?
2. О
2
– кислороднинг табиатда айланиши ыандай? 


27 
хлоропластга бой хужайраларга етади ва хужайра қобиқларидан ўтиб, сувда эриб, хлорофил 
тахсирида ёруғлик энергияси иштирокида СО
2
ва Н
2
О дан карбонсувлар хосил бўлади. 
6 молекула СО
2
ва 6 молекула ва қуёш энергиясидан 1 молекула 6 молекула кислород 
хосил бўлади. Шакарнинг полимерланишидан крахмал хосил бўлади.
n C
6
H
12
О
6
C
6
H
12
О
6
+ n Н
2
О 
Хлорофил молекуласи ёруғлик энергиясини ютиши билан актив оксидланиш ва 
қайтарилиш хусусиятига эга бўлади. Бундай активланиш натижасида сувни оксидлаб, унда 
водород (электрон) ажаратади. Бу процессда сув водороди СО
2
ни қайтаришга сарфланади. 
Демак фотосинтез процессида хлорофилл ютган ёруғлик энергияси сувни водрод ва 
гидроксилга ажратади. Бу ходиса сувнинг фотодиссацияси дейилади. 
Бунда гидрооксиллар катализаторлар тахсирида водрод ва эркин кислородга 
парчаланади, натижада эркин кислород, фотосинтез процессида сув хисобига ажаралади. 
Изотоп кислородлар билан ишлаш буни исботлади. 
Бир молекула СО
2
ни карбонсув (СН
2
О) гача қайтариш учун 4 атом водород 2 молекула 
сув бўлиши керак. Бунда водороднинг 4 атомидан 2 таси СО
2
қайтаришига, яна 2 таси СО

дан кислородни ажаратиб олиб Н
2
О хосил қилади. 
Фотосинтез процессида хосил бўлган органик бирикмаларнинг хеч бири ёруғлик 
тахсирига бевосита боғлиқ эмс. Ўсимликлар таркибидаги органик бирикмаларнинг барчаси 
бирламчи фотохимиявий ресусрслардан хосил бўлган моддалар хисобига қоронғида синтез 
қилинади. 
Фотосинтез процессида ёруғлик рецларида хосил бўладиган моддалар АТФ Н
2
ва АТФ 
бўлиб бу вақтда кислород хам ажаралиб чиқади. 
Ёруғликда борадиган фотосинтез рецларида АТФ ва НАТФ Н
2
, С
2
Одан карбонсув 
хосил бўлишида иштирок этади. Ўсимликларнинг С
2
О ўзлаштиришида ёруғликни талаб 
қилмайди ва коронғида осонлик билан боради. 
С
2
О ўзлаштиришдан хосил бўладиган дастлабки модда у рибулазафисфатнинг С
2
О 
билан бирикишидан хосил бўлади ва бунда АТФ энергияси сарфланади.
Фотосинтез ва ерда моддаларнинг айланиши углероднинг табиатда айланиши. Ер 
юзининг юзаси 510 млн км., шундан океан ва денгизлар 360 млн км. Ер юзасининг кўпгина 
қисми яшил ўсимликлар билан қопланган, денгиз ва океан сувларида хар хил сув ўтлари 
ўсади, улар йил давомида СО
2
қайтариб, катта улкан миқдорда органик моддалар хосил 
бўлади. 
Қуёш энергиясининг ўсимликлар орқали ўзлаштирадиган, одамлар орқали 
фойдаланилган қисмини аниқ хисоблаш қийин. Фотосинтез вақтида қуруқликдаги 
ўсимликлар хар йили 20 млрд.т углеродни (2*10
10
) сув ўсимликларм 155 млрд.т (15,5*10
10



28 
углеродни хаводан СО
2
тарзида тутади. Бу 8 марта кўп. Галландиялик текширувчи Вассинк 
хисобича ераги ўсимликларнинг махсулоти 0,4*10
11
т углеродга етади, шунда ярим 
қуруқликдаги ўсимликлар ва ярми сувдаги ўсимликлар орқали ўзлаштирилади. 
Миллион йиллар давомида фотосинтез натижасида жуда катта миқдорда органик модда 
тўплангна. Буларнинг кўп қисми ўтган геологик даврда қачонки ўсимликлар ўсишда шароит 
яхши бўлганда хосил бўлган. Бу махсулотлар миллион йиллар давомида кучли ўзгаришга 
учради, биз хозир ўзгаришлар махсулотини учратамиз: тош кўмир, нефтp, ёнувчи газлар. 
Бу махсулотлар захираси (запаси) 10.000 млрд.т. (СО
13
т)ни ташкил қилади. Буни хар 
гектар ер юзасига хисоблангада 200 т. га органик модда тўғри келади. 

Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling