2020 ч а с т ь I v молодой ученый

323
“Young Scientist” .  # 30 (320) .  July 2020
323
323
Young Scientist O'zbekiston 
boshlashimiz eng ustivor vazifamizdir. Pedagog bolalarga kitob 
haqida berayotgan tamoyillari bolaning oiladagi muhiti bilan 
zid bo‘lmasligi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Pedagog qancha 
kuyinib kitob haqida gapirmasin, uyida ota-onasi 2 so‘z bilan 
bunga qarshi fikr bildirsalar, bolada hech qachon kitob haqida, 
uning mohiyati va boyligi haqida to‘g‘ri fikr shakllana olmaydi. 
AQShda bola rivojlanishida, miyasining fiziologik yetukligiga 
kitobning ta’siri katta ekanligi aniqlangach, kitobxonlikni 
targ‘ibot qilish ishlari «Reach Out» milliy dasturi asosida avj 
olgan edi. Targ‘ibot avvalo kattalardan boshlangan. Oddiy 
misol tariqasida, tug‘ruqxonadan bola bilan chiqilayotganda 
xususiy tug‘ruqxonalar yangi ota-onaga bolalar uchun kitob 
sovg‘a etardilar. Kitobga ilova tarzida esa, bolani katta qilish, 
rivojlanishiga ijobiy ta’sir etish maqsadida kitobning o‘rni 
naqadar kuchli ekanligini tushuntiruvchi kichik qo‘llanma 
ham biriktirilgan bo‘ladi. Ushbu oddiy faoliyat natijasida 2 
yilda mamlakat miqyosidagi kitob bozori bir necha barobariga 
kengayib ketadi. Bolalar uchun mo‘ljallangan kitobga talab 
kuchli orta boshlaydi.
Yana bir tadqiqodning ta’kidlashicha, ko’p o’qish kelajakda 
ona-tili va adabiyot fanlaridan yuqori baholarga ega bo’lishga 
ta’sir etar ekan.
Kuniga bolaga 20 daqiqa kitob o’qib berilsa, bir yilda u 
1.8 million so’z bilan tanishib oladi. Nyu-York Universiteti, 
Tibbiyot Kolleji tadqiqotlariga ko’ra, 6 oydan kitob o’qilishini 
eshitgan bolalarda kelajakda nutqi rivojlanishida muammolari 
nisbatan kamroq, maktabdagi o’zlashtirish darajasi boshqalarga 
nisbatan balandroq bo’lishi aniqlangan.
Bolaning kitobga tabiiy ravishda mehri uyg‘onishi uchun, 
avallo uning ota-onasi kitobga mehr ko‘rsatgan bo‘lishi darkor. 
Madomiki, maktabgacha ta’lim muassasalari pedagoglari bu 
borada ota-onalar bilan ham ishlashlari zarur.
Buning uchun quyidagi rejalarga amal qilish tavsiya etiladi:
—
har xafta ota-onalar telefonlariga, yoki yozma ravishda 
o’zlari uchun va bolalar bilan birga o’qish uchun bir kitobni 
tafsiya etish.
—
pedagogika va psixologiya ilmiy tekshirish institutlari 
yordamida yoki ularga buyurtma bergan holda qiziqarli 
qo‘llanma ishlab chiqarish. Qo‘llanma-flaer kichik va kam 
yozuvlik bo‘lishi muhim. Qo‘llanmada bir nechta qator yozuv 
va rasmlar bilan kitob qanchalik muhimligi, uning bolaga 
beriladigan ijobiy ta’siri aniq va ravshan holda taqdim etilishi 
lozim. Qo‘llanma bir-ikki varaqda yorqin holatda bo‘lib, o‘ziga 
ota-onaning diqqatini qarata olishi lozim. Qo‘llanmadagi 
ma’lumotlar eng zamonaviy tadqiqotlarga asoslangan holda, 
innovasion va marketing qonunlari asosida taqdim etilishi 
lozim. Shu kabi ko‘llanmalar doimiy tarzda qayta-qayta 
ishlanib, ota-onalarga tekinga tarqatilishi kerak. Quyida 
shunday qo‘llanmalardan biri taqdim etilmoqda
—
bolaning tug‘ilgan kunida bog‘cha nomidan unga biron 
kitob sovg»a qilish va ota-onalariga taqdim etish.
—
oyda 1 marta kitob bolaning rivojlanishi uchun foydali 
tomonlari haqidagi kichik tezis ma»lumotnoma, kitob olamiga 
oid yangiliklar, yangi kitob nashriyotlari haqida telefon orqali 
yoki kompyuterda chiqarilgan qog»oz shaklida ma»lumot 
tarqatish. Quyida shunday tezisga misol keltirilgan
Тa»lim muassasasi kutubxonasini boyitish maqsadida 
ota-onalarni jalb qilgan holda sponsorlik kunlarni o»tkazish. 
Bunday kun yilda 2 marotaba o»tkazilishi mumkin. Bu kun 
dam olish kuni bo»lsa, keladiganlar soni ko»proq bo»ladi. 
Bu haqda hammayoqqa reklama qilinadi. Qog»ozda chop 
etilgan e»lonlar ko»chada tarqatiladi, ota-onalarga beriladi. 
So»ng sponsorlik kunida, oshxonada mayda shirinliklar 
tayorlab choylar damlanib tantanali ravishda bog»cha 
eshiklari ochiladi va kelgan mehmonlar bayramona kutib 
olinadi. Ular tomonidan taqdim etilgan kitoblar uchun chuqur 
minnatdorchilik bildiriladi. Ularning ism-familiyalari olinib, 
bog»cha faxriylari devorchasida aks ettiriladi. Vaqt o»tgan 
sayin keluvchilar soni orta boshlaydi. Bog»cha kutubxonasi 
boyidi.
Maktabgacha ta»lim muassasasining erta kitobxonlikni 
rivojlantirishda va targ»ib qilishda amalga oshiradigan 
shu kabi faoliyatlar oilalarga muntazam ravishda amalga 
oshirilsa, uning samara va foydasi tez orada namoyon bo»ladi. 
Hozirgi kunda ota-onalar uchun ham telefon, instagram va 
telegramlardan tashqari qiziqarli faoliyatlar bor ekanligini 
eslatib turish muhim hisoblanadi. Ularning ko»pchiligi 
ijtimoiy tarmoqlar tufayli kitob mutoalasidan uzoqlashib 
ketga. Maktabgacha ta»lim muassasasi bu borada o»z hissasini 
qo»shishi har tomonlama samarali bo»ladi. Dam olish kuni 
arafasida, har juma kunlari shunday flaerlar tayyerlanib uyga 
ketish payti ota-onalarga taqdim etilsa, beixtiyor undagi 
ma»lumotlar o»qiladi. Ba»zilariga esa asta-sekinlik bilan amal 
qilish ham boshlanadi. Bunday kitobxonlikka jalb qiluvchi 
flaerlarni o»quv dargohi metodologi yoki ma»naviyat ishlari 
bo»yicha mutaxassisi tayyorlashi lozim. Undagi ma»lumotlar 
qiziqarli, kerakli, dolzarb va rovshan bo»lishi uchun izlanishlar 
olib borilishi, kerakli taxlillar talab etiladi. Buning natijasi 
esa tez orada ijobiy ko»rinishda yaqqol namoyon bo»la oladi. 
AQSh, Janubiy Koreya kabi mamlakatlarda, bolalarda va ota-
onalarda kitobga qiziqishni shakllantirish, ko»tarish uchun 
shunday uslubning turli hil ko»rinishlaridan foydalanilgan va 
qisqa vaqt ichida o»z samarasini ko»rsatgan.
Adabiyot:
1. Мирзиёев Ш. М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. — Т.: «Ўзбекистон», 
2017. — 488 б.
2. О. Хасанбоева ва бошқалар «Оилада баркамол авлод тарбияси» Т: «Фан ва технология» нашриёти. 2010 й
3. O»zbekiston Respublikasi Halq ta»limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to»g»risida, 
Toshkent, 29.04.2019.

---