26-мавзу инвестицияларнинг иқтисодий самарадорлигини баҳолаш услублари

Самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблашда самара ва капитал қўйилмаларнинг тўла таққослаш имкониятлари яратилиши керак. Капитал қўйилмалар, таннарх, эксплуатация ҳаражатлари, соф маҳсулот ҳамда қўшимча кўрсаткичларни ҳисоблашда айни пайтда амалда бўлган нархлар, тарифлар, иш ҳақи ставкалари ва бошқа баҳони шакллантирувчи нормативлар қўлланилади.

• Самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблашда самара ва капитал қўйилмаларнинг тўла таққослаш имкониятлари яратилиши керак. Капитал қўйилмалар, таннарх, эксплуатация ҳаражатлари, соф маҳсулот ҳамда қўшимча кўрсаткичларни ҳисоблашда айни пайтда амалда бўлган нархлар, тарифлар, иш ҳақи ставкалари ва бошқа баҳони шакллантирувчи нормативлар қўлланилади.
• Капитал қўйилмалар самарадорлигини таҳлил қилишда қурилиш «лаг»ини, яъни капитал қўйилмаларни киритиш ва самарага эришишгача ўтадиган ўртача вақтни ҳисобга олиш лозим. иқтисодиёти бўйича ушбу вақт ўртача икки-уч йилни ташкил этиши мумкин.

Ҳисобларда қабул қилинган, бошланғич маълумотлар ҳамда қўйилган мақсаддан келиб чиққан ҳолда қурилиш лагининг катталиги бўлиши мумкин:

• норматив, яъни қурилиш ва объектларни ўзлаштиришнинг норматив муддатларига асосланган;
• ҳақиқий, яъни қурилишнинг ҳақиқий давомийлиги ва асосий фондлар ҳамда ишлаб чиқариш қувватларини ўзлаштиришнинг муддатларига асосланган;
• режали, қурилиш ва ўзлаштиришнинг режада кўрсатилган муддатларига асосланган.

капитал қўйилмаларнинг умумий ҳамда қиёсий иқтисодий самарадорлигини аниқлаш методлари

Капитал қўйилмаларининг умумий (абсолют) самарадорлигини қуйидаги тарзда ҳисобланади:

• а) республиканинг иқтисодиёти ва унинг тармоқлари, умуман иқтисодиёт бўйича Эи – солиштирма баҳоларда йиллик даромад (соф маҳсулот) ўсиши(∆Д)нинг, капитал қўйилмаларнинг ўсиши(К)га нисбати сифатида аниқланади:

Эи = ∆Д / К

• Эи катталиги норматив умумий (абсолют) самарадорлик Ен билан қиёсланиши лозим, агар Эхх>Ен бўлса киритилаётган капитал қўйилмалар самарали ҳисобланади;