3-4-laboratoriya Mavzu: Oddiy oqsillarni mahsulotlardan ajratib olish Ishdan ko‘zda tutilgan maqsad

OQSILLARNING STRUKTURAVIY TUZILISHI 
Oqsillarning 
birlamchi 
struktura tuzilishi 
Oqsillarning 
ikkilamchi 
struktura tuzilishi 

---

Molekulasida amino va karboksil guruhni saqlagan azot saqlovchi organik 
birikmalar aminokislotalar deyiladi. Karboksil va aminoguruhlaning joylashish 
tartibiga ko‘ra aminokislotalar a-, β-, γ- aminokislotalarga bo‘linadi. Masalan: 
CH
3
– CHNH
2
–COOH - alfa aminoropion kislota 
CH
2
NH
2
– CH
2
–COOH - alfa aminoropion kislota 
Aminokislotalarning umumiy formulasi quyidagicha yoziladi: 
NH
2
 –R-COOH 
Oqsillarning 
uchlamchi 
struktura 
tuzilishi 
Oqsillarning 
to’rtlamchi 
struktura 
tuzilishi 

---

 
Radikallar tabiatiga ko’ra aminokislotalar alifatik, aromatik va geterosiklik 
aminokislotalarga bo‘linadi. a-aminokislotalar bir-biri bilan reaksiyaga kirishadi va 
ular orasida peptid bog’lar hosil bo’ladi. Ikkita aminokislotadan o’zaro birikishidan 
dipeptid hosil bo’ladi: 
-CO-NH- 
peptid bog‘ deb ataladi.
Dipeptid yana bir aminokislota bilan 
biriksa tripeptid hosilbo’ladi.

---

Oddiy aminokislotalarga misollar
 
 
 
Aminokislota formulasi
Nomlari
 
Sistematik 
nomenklatura 
bo’yicha
Ratsional 
nomenklatura 
bo’yicha
Trivial 
nomenklatura 
bo’yicha
α
NH
2
CH
2
-COOH
2-aminoetan 
kislota
α-aminosirka 
kislota,glikokol
glitsin
α
CH
3
– CH- COOH 
NH
2
2-aminopropan 
kislota
α-aminopropan 
kislota
α-alanin
β
NH
2
CH
2
CH
2
- COOH
3-aminopropan 
kislota
β- aminopropan 
kislota
β-alanin
α
CH
3
-CH
2
–CH – 
COOH
NH
2
 
2-aminobutan 
kislota
 
α- aminomoy 
kislota
 
 
Ushbu misoldan ko’rinadiki, di va tripeptidlar aminokislota qoldiqlaridan 
tashkil topgan bo‘lib peptid yoki amid bog‘lar orqali bir-biri bilan bog‘langan. Oqsillar 
katta molekulayar massaga ega ( 5-10 mingdan 1 mlngacha). Ular hujayra va 
to‘qimalar tarkibiga kirib, asosiy ozuqa tarkibini tashkil etadi. Oqsillar tarkibiga 
kirib,tarkibi uglerod, vodorod, azot va kisloroddan tashkil topgan.Ulardan tashqari 
oltingugurt, fosfor ham uchraydi. Oqsillar juda barqaror birikmalar bo’lib, ularni fizik 
va kimyoviy xossalarini o’rganishni qiyinlashtiradi. Oqsillarning oxirgi mahsuloti

---

aminokislotalardir. Oqsillar hayotiy funksiyalarni bajaradi.Ular oziq moddalar, 
moddalar 
almashinuvi, 
butun 
organizmda 
kislorod 
almashinuvini 
boshqaradi.Moddalar almashinuvi jarayonida ferment-katalizator vazifasini bajaradi, 
nerv sistema funksiyasini boshqaradi,muskullarning qisqarishida asosiy o‘rin tutadi. 
Genetik almashinuvda ishtirok etadi.
Ishni bajarilish tartibi 
1-tajriba. 3 ta probirka oling, birinchisiga 5-10 tomchi tuxum oqsilining 1% 
li eritmasidan, ikkinchisiga 5-10 tomchi qon oqsilining 1% li eritmasidan, 
uchinchisiga 5-10 tomchi jelatinaning 1% li eritmasidan soling.Barcha probirkalarga 
10 tomchidan natriy gidroksidning 10% li eritmasidan va mis sulfatning 1% li 
eritmasidan 1 tomchidan tomizib, uni yaxshilab aralashtiring.Uchala probirkadagi 
aralashmalar rangiga e’tibor bering va xulosa chiqaring.Ishni natijasini izohlab 
daftaringizga yozing va rasmini chizib oling.