3-bob. Mehnat va ish haqi hisobi

Majburiy mehnat, ya’ni biron-bir jazoni qo‘llash bilan tah- 
did etish orqali (shu jumladan, mehnat intizomini saqlash vositasi 
tariqasida) ish bajarishga majburlash taqiqlanadi.
8.2. M ehnatga oid m unosabatlarni tartib solish

---

Quyidagi ishlar, y a ’ni:
-  harbiy yoki muqobil xizmat to‘g ‘risidagi qonunlar asosida 
( 0 ‘zbekiston Respublikasining «Umumiy harbiy majburiyat va 
harbiy xizmat to ‘g ‘risida»gi qonuni 32-moddasining to ‘rtinchi 
qismi, 37-moddasi va 40-moddasining beshinchi qismi);
- favqulodda holat yuz bergan sharoitlarda ( 0 ‘zbekiston Res­
publikasining «Aholini va hududlarni tabiiy hamda texnogen 
xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to‘ g‘risida»gi 
qonunining 16-, 2 4 - va 25-moddalari);
- sudning qonuniy kuchga kirgan hukmiga binoan ( 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Jinoyat-ijroiya kodeksining 42-, 88-, 155-moddalari 
va 13-bobi («Ozodlikdan mahrum etishga hukm qilingan shaxslar 
mehnati»));
- qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda bajarilishi lozim 
bo‘lgan ishlar majburiy mehnat deb hisoblanmaydi.
Mehnat kodeksi mehnat huquqlari va burchlarining vujudga 
kelishi yoki bekor bo‘lishi bilan bog‘laydigan muddatning o ‘tishi, 
uning boshlanishi belgilangan kalendar kunning ertasidan e’tiboran 
boshlanadi.
Jamoa shartnomasi - korxonada ish beruvchi bilan xodimlar 
o‘rtasidagi mehnatga oid, ijtimoiy-iqtisodiy va kasbga oid muno- 
sabatlami tartibga soluvchi normativ hujjatdir.
Jamoa kelishuvi - muayyan kasb, tarmoq, hudud xodimlari 
uchun mehnat shartlari, ish bilan ta’minlash va ijtimoiy kafolat- 
lar belgilash borasidagi majburiyatlami o‘z ichiga oluvchi norma­
tiv hujjatdir.
Jamoa shartnomalari va kelishuvlari xodimlar bilan ish beruv- 
chilaming mehnatga oid munosabatlarini shartnoma asosida tar­
tibga solishga hamda ularning ijtim oiy-iqtisodiy manfaatlarini 
muvofiqiashtirishga yordam berish maqsadida tuziladi.
Unumli va ijodiy mehnat qilishga bo ‘lgan o ‘z qobiliyatlar- 
ini tasarruf etish va qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan har qan­
day faoliyat bilan shug‘ullanish har kimning mutlaq huquqidir. 
Ixtiyoriy ravishda ish bilan band bo‘lmaslik javobgarlikka tortish 
uchun asos bo‘lolmaydi.

---

Har kim ish beruvchiga bevosita murojaat etish yoki mehnat 
organlarining bepul vositachiligi orqali ish joyini erkin tanlash 
huquqiga egadir.
Ishsizlar - o ‘n olti yoshdan to pensiya bilan ta ’minlanish 
huquqini olishgacha bo‘lgan yoshdagi, haq to‘lanadigan ishga yoki 
daromad keltiradigan mashg‘ulotga ega bo‘lmagan, ish qidiray- 
otgan va ish taklif etilsa, unga kirishishga tayyor bo‘lgan yoxud 
kasbga tayyorlashdan, qayta tayyorlashdan o‘tishga yoki malaka- 
sini oshirishga tayyor bo‘lgan mehnatga layoqatli shaxslar (bundan 
ta’lim muassasalarida ta’lim olayotganlar mustasno).
Birinchi marta ish qidirayotgan, kasbi (mutaxassisligi) bo‘l- 
magan shaxslar uchun dastlabki kasb tayyorgarligini talab etilmay- 
digan ish, bunday ishni topib berish imkoniyati bo‘lmagan taqdirda 
esa, ulaming yoshi va boshqa xususiyatlarini hisobga olgan holda, 
haq to ‘lanadigan boshqa ish, shu jum ladan, vaqtinchalik ish