3-bob. Mehnat va ish haqi hisobi

maqbul keladigan ish deb hisoblanadi.
Ishdan va ish haqidan (mehnat daromadidan) mahrum bo‘lgan 
shaxslar uchun ulaming kasb tayyorgarligiga mos bo‘lgan, yoshini, 
sog‘lig‘i holatini, mehnat stajini hamda avvalgi mutaxassisligi 
bo‘yicha tajribasini, yangi ish joyining transportda qatnash jihati- 
dan qulayligini inobatga oluvchi ish maqbul keladigan ish deb 
hisoblanadi.
Ishsizlik nafaqasi ishsiz deb e’tirof etilgan shaxsga u ish qidi­
rayotgan shaxs sifatida mahalliy m ehnat organida ro ‘yxatdan 
o ‘tgan kundan e ’tiboran tayinlanadi. Qaram og‘ida uchtagacha 
kishi b o ig an , o ‘ttiz besh yoshga to ‘lmagan ishsiz erkakka ish­
sizlik nafaqasi, u haq to ‘lanadigan jamoat ishlarida 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tar- 
tibda ishtirok etgan taqdirda tayinlanadi. Ishsiz shaxsning nafaqa 
olish huquqi, u ish qidirayotgan shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tgan 
paytdan boshlab kechi bilan o ‘n birinchi kundan e’tiboran kuchga 
kiradi.
Ishsizlik nafaqasi ко ‘p i bilan:
-  ishdan va ish haqidan (mehnat daromadidan) mahrum bo‘lgan 
yoki uzoq (bir yildan ortiq) tanaffusdan keyin mehnat faoliyatini

---

qayta boshlashga harakat qilayotgan shaxsga o ‘n ikki oylik davr 
mobaynida yigirma olti kalendar hafta;
- ilgari ishlamagan va birinchi marta ish qidirayotgan shaxsga 
esa, o ‘n uch kalendar hafta mobaynida to‘lanadi.
M ehnat shartnom asi xodim bilan ish beruvchi o ‘rtasida 
muayyan mutaxassislik, malaka, lavozim bo‘yicha ishni ichki 
mehnat tartibiga bo‘ysungan holda taraflar kelishuvi, shuningdek, 
mehnat to‘g ‘risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlar bilan 
belgilangan shartlar asosida haq evaziga bajarish haqidagi keli- 
shuvdir.
Xodim va ish beruvchi mehnat shartnomasining taraflari bo‘lib 
hisoblanadilar. Mehnat shartnomasini tuzish haqidagi kelishuvdan 
oldin qo‘shimcha holatlar (tanlovdan o‘tish, lavozimga saylanish 
va boshqalar) bo‘lishi mumkin.
Mehnat shartnomasining mazmuni taraflar kelishuvi bo‘yicha, 
shuningdek, mehnat to ‘g ‘risidagi qonunlar va boshqa normativ 
hujjatlar bilan belgilanadi.
Mehnat shartnomasi taraflarining kelishuvi bilan quyidagilar 
belgilanadi:
-  ish joyi (korxona yoki uning bo‘linmasi);
- xodimning mehnat vazifasi - mutaxassisligi, malakasi, u ish- 
laydigan lavozim;
- ishning boshlanish kuni;
- mehnat shartnomasi muayyan muddatga tuzilganda uning 
amal qilish muddati;
- mehnat haqi miqdori va mehnatning boshqa shartlari.
Mehnat shartnomasi bir xil kuchga ega bo‘lgan kamida ikki
nusxada tuziladi va har bir tarafga saqlash uchun topshiriladi.
Mehnat shartnomalari:
-  nomuayyan muddatga;
- besh yildan ortiq bo‘lmagan muayyan muddatga;
- muayyan ishni bajarish vaqtiga m o‘ljallab tuzilishi mumkin.
A gar m ehnat shartnom asida uning amal qilish m uddati
ko'rsatilmagan bo‘lsa, mehnat shartnomasi nomuayyan muddatga 
tuzilgan deb hisoblanadi.

---

Nomuayyan muddatga tuzilgan mehnat shartnomasi xodim- 
ning roziligisiz muayyan muddatga, shuningdek, muayyan ishni 
bajarish vaqtiga mo‘ljallab qayta tuzilishi mumkin emas.
Ishga qabul qilishga o‘n olti yoshdan yo‘l qo‘yiladi. Yoshlarni 
mehnatga tayyorlash uchun umumta’lim maktablari, o ‘rta maxsus 
kasb-hunar o‘quv yurtlarining o‘quvchilarini ulaming sog‘lig‘iga 
hamda ma’naviy va axloqiy kamol topishiga ziyon yetkazmay- 
digan, ta’lim olish jarayonini buzmaydigan yengil ishni o‘qishdan 
bo‘sh vaqtida bajarishi uchun - ular o‘n besh yoshga to‘lganidan 
keyin, ota-onasidan birining yoki ota-onasining o‘mini bosuvchi 
shaxslardan birining yozma roziligi bilan ishga qabul qilishga yo‘l 
qo‘yiladi.
Ishga qabul qilishni g‘ayriqonuniy ravishda rad etishga y o i
qo‘yilmaydi.
Quyidagilar ishga qabul qilishni g ‘ayriqonuniy ravishda rad 
etish deb hisoblanadi:
- ish beruvchi tomonidan taklif etilgan shaxslami ishga qabul 
qilmaslik;
- ish beruvchi qonunga muvofiq mehnat shartnomasi tuzishi 
shart bo‘lgan shaxslami (belgilangan minimal ish joylari hisobidan 
ishga yuborilgan shaxslami; homilador ayollami va uch yoshga 
to‘lmagan bolalari bor ayollami - tegishincha ulaming homilador- 
ligi yoki bolasi borligini vaj qilib) ishga qabul qilmaslik;
Ishga qabul qilish rad etilgan taqdirda, xodimning talabi bilan 
ish beruvchi ishga qabul qilishni rad etishning sababini asoslab, 
uch kun muddat ichida yozma javob berishi shart, bu javob ishga 
qabul qilish huquqiga ega bo‘lgan mansabdor shaxs tomonidan 
imzolangan b oiishi lozim. Asoslantirilgan javob berish haqidagi 
talablarni qondirishni rad etish xodim ning ishga qabul qilish 
g ‘ayriqonuniy ravishda rad etilganligi ustidan shikoyat qilishiga 
to‘siq bo‘lmaydi.
0 ‘zaro yaqin qarindosh yoki quda-anda bo‘lgan shaxslaming 
(ota-onalar, aka-ukalar, opa-singillar, o ‘g‘il va qizlar, er-xotinlar, 
shuningdek, er-xotinlaming ota-onalari, aka-ukalari, opa-singil- 
lari hamda bolalari), basharti ulardan biri ikkinchisiga bevosita

---

bo‘ysunib yoki uning nazorati ostida xizmat qiladigan bo‘lsa, bir