3-bob. Mehnat va ish haqi hisobi

davlat korxonasida birga xizmat qilishlari taqiqlanadi.
Ishga qabul qilish vaqtida ishga kirayotgan shaxs quyidagi 
hujjatlarni:
-  pasport yoki uning o ‘mini bosadigan boshqa hujjatni, o ‘n 
olti yoshgacha bo‘lgan shaxslar esa, tu g ‘ilganlik to ‘g ‘risidagi 
guvohnoma va turar joyidan ma’lumotnomani;
- mehnat daftarchasini, birinchi marotaba ishga kirayotgan 
shaxslar bundan mustasno. 0 ‘rindoshlik asosida ishga kirayot­
gan shaxslar mehnat daftarchasi o‘miga asosiy ish joyidan olgan 
ma’ lumotnomani;
- harbiy xizmatga majburlar yoki chaqiriluvchilar tegishin- 
cha harbiy biletni yoki harbiy hisobda turganlik haqidagi guvoh- 
nomani;
- qonun hujjatlariga muvofiq maxsus m a’lumotga yoki max­
sus tayyorgarlikka ega shaxslargina bajarishi mumkin bo'lgan ish- 
larga kirayotganda oliy yoki o ‘rta maxsus kasb-hunar o ‘quv yurtini 
tamomlaganligi to‘g ‘risidagi diplomni, yoxud mazkur ishni baja- 
rish huquqini beradigan guvohnomani, yoki boshqa tegishli huj­
jatni taqdim etadi.
Ishga qabul qilish vaqtida ishga kirayotgan shaxsdan qonun 
hujjatlarida ko‘rsatilmagan hujjatlarni talab qilish taqiqlanadi.
Ishga qabul qilish ish beruvchining buyrug‘i bilan rasmiylashti- 
riladi. Buyruq chiqarish uchun xodim bilan tuzilgan mehnat shart- 
nomasi asos bo‘ladi.
Korxona rahbarini ishga qabul qilish korxona mulki egasi- 
ning huquqi bo‘lib, bu huquqni u bevosita, shuningdek, o‘zi vakil 
etgan organlar orqali yoki korxonani boshqarish huquqi beril­
gan korxona kengashi, boshqaruvi yoxud boshqa organlar orqali 
amalga oshiradi.
Korxona rahbari korxona mulkdori unga bergan vakolatlar 
doirasida xodimlar bilan mehnat shartnomalari tuzadi.
Ishga qabul qilish haqidagi buyruq tuzilgan mehnat shartno- 
masining mazmuniga to‘la muvofiq ravishda chiqariladi.
Buyruq xodimga ma’lum qilinib, tilxat olinadi.

---

Ishga qabul qilish huquqiga ega b o ig a n mansabdor shaxs 
tomonidan yoki uning ijozati bilan xodimga haqiqatda ishlashga 
ruxsat etilgan bo‘Isa, ishga qabul qilish tegishli ravishda rasmiy- 
lashtirilgan yoki rasmiylashtirilmaganligidan qat’i nazar, ish bosh- 
langan kundan e ’tiboran mehnat shartnomasi tuzilgan deb hisob­
lanadi.
Mehnat shartnomasi quyidagi maqsadda dastlabki sinov sharti 
bilan tuzilishi mumkin:
-  xodimning topshirilayotgan ishga layoqatliligini tekshirib 
ko‘rish;
- xodim mehnat shartnomasida shartlashilgan ishni davom etti- 
rishning maqsadga muvofiqligi haqida bir qarorga kelishi.
Dastlabki sinovni o‘tash haqida mehnat shartnomasida shart­
lashilgan boiishi lozim. Bunday shartlashuv bo‘lmagan taqdirda 
xodim dastlabki sinovsiz ishga qabul qilingan deb hisoblanadi.
Homilador ayollar, uch yoshga to ‘lmagan bolasi bor ayollar, 
korxona uchun belgilangan minimal ish joylari hisobidan ishga 
yuborilgan shaxslar, o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasala- 
rining hamda oliy o‘quv yurtlarining tegishli ta’lim muassasasini 
tamomlagan kundan e’tiboran uch yil ichida birinchi bor ishga 
kirayotgan bitiruvchilari ishga qabul qilinganda, shuningdek, 
xodimlar bilan olti oygacha muddatga mehnat shartnomasi tuzilib, 
ishga qabul qilinganda, dastlabki sinov belgilanmaydi.
Dastlabki sinov muddati uch oydan oshib ketishi mumkin 
emas.
Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik davri va xodim uzrli sabab- 
larga ko‘ra ishda boim agan boshqa davrlar dastlabki sinov mud- 
datiga kiritilmaydi.
Mehnat shartnomasi quyidagi sabablarga ко ‘ra bekor qilini- 
shi mumkin:
1) taraflaming kelishuviga ko‘ra. Ushbu asosga binoan meh­
nat shartnomasining barcha turlari istalgan vaqtda bekor qilinishi 
mumkin;
2) taraflardan birining tashabbusi bilan;
3) muddatning tugashi bilan;

---

4) taraflar ixtiyoriga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga ko‘ra;
5) mehnat shartnomasida nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra. 
Mehnatga oid munosabatlami bekor qilish to‘g ‘risidagi shart meh­
nat shartnomasida bu shartnoma ish beruvchi tomonidan korxona 
rahbari, uning o‘rinbosarlari, bosh buxgalter bilan, korxonada bosh 
buxgalter lavozimi bo‘lmagan taqdirda esa, bosh buxgalter vazifas- 
ini amalga oshiruvchi xodim bilan tuzilganda, shuningdek, qonunda 
yo‘l qo‘yiladigan boshqa hollarda ham nazarda tutilishi mumkin;
6) yangi muddatga saylanmaganligi (tanlov bo‘yicha o‘tma- 
ganligi) yoxud saylanishda (tanlovda) qatnashishni rad etganligi 
munosabati bilan.
Xodim nomuayyan muddatga tuzilgan mehnat shartnomasini 
ham, muddati tugagunga qadar muddatli mehnat shartnomasini 
ham ikki hafta oldin ish beruvchini yozma ravishda ogohlantirib, 
bekor qilishga haqlidir. Ogohlantirish muddati tugagandan so‘ng, 
xodim ishni to‘xtatishga haqli, ish beruvchi esa, xodimga mehnat 
daftarchasini berishi va u bilan hisob-kitob qilishi shart.
Xodim bilan ish beruvchi o‘rtasidagi kelishuvga binoan mehnat 
shartnomasi ogohlantirish muddati tugamasdan oldin ham bekor 
qilinishi mumkin.
Mehnat shartnomasi bekor qilingan kuni, ish beruvchi xodimga 
uning mehnat daftarchasini va mehnat shartnomasining bekor 
qilinishi haqidagi buyruqning nusxasini berishi shart.
Mehnat shartnomasi ish bermchining tashabbusi bilan bekor 
qilinganda xodimga tegishli ish haqi, uning miqdori xususida nizo 
bo ‘Imasa:
1) mehnat shartnomasi bekor qilingan kunga qadar ishlayotgan 
xodimga, mehnat shartnomasi bekor qilingan kuni;
2) mehnat shartnomasi bekor qilingan kuni ishlamayotgan 
xodimga, u hisob-kitob qilishni talab etgan kuni to‘lanishi kerak.
Mehnat shartnomasi xodimning tashabbusi bilan bekor qil­
inganda, unga tegishli ish haqi. uning miqdori xususida nizo 
bo ‘Imasa:
1) 
qonun bo‘yicha yoki shartnomaga muvofiq mehnat shart­
nomasini bekor qilish haqida ish beruvchini ogohlantirishi shart

---

bo‘lgan xodimga, ogohlantirishiga ko‘ra u ishni tashlab ketishga 
haqli bo‘lgan kundan kechiktirmasdan;
2) 
mehnat shartnomasini bekor qilishi haqida ish beruvchini 
ogohlantirishi shart bo‘lmagan xodimga, ishdan ketgan kunining 
ertasidan kechiktirmasdan to ‘lanishi lozim.
Xodim ish tartibi yoki grafigiga yoxud mehnat shartnomasi 
shartlariga muvofiq o‘z mehnat vazifalarini bajarishi lozim bo‘lgan 
vaqt ish vaqti hisoblanadi.
U ish tartibi yoki grafigiga yoxud mehnat shartnomasi shart­
lariga muvofiq belgilanadi.
Xodim o‘zining bevosita majburiyatlarini amalda bajarmagan, 
hatto ish joyida ham bo‘lmagan, biroq ish beruvchining ixtiyorida 
boigan vaqt ham ish vaqtiga kiritiladi. Masalan, bekor turib qol- 
ishlar, xizmat safarlari, vaxtadagi smenalar o‘rtasidagi dam olish- 
lar, ish joyida dam olish va ovqatlanish vaqtlari, agar ishlab chiqa­
rish shartlariga ko‘ra ish kuni davomida dam olish va ovqatla­
nish uchun maxsus tanaffus belgilash mumkin boim asa, ish vaqti 
hisoblanadi. Xodim o ‘z ixtiyoriga k o ‘ra foydalanishi mumkin 
boigan dam olish vaqtlari - ish vaqti hisoblanmaydi, xodim bu 
vaqt davomida o ‘z mehnat vazifalaridan ozod b o iad i va ish joyida 
boim asligi mumkin.