3-ma’ruza mavzu: O‘zgaruvchan tok elektr zanjirlari. Aktiv induktiv va sig’im elementli o’zgaruvchan tok zanjiri reja

Sig‘im elementli zanjir

O‘zgaruvchan tok zanjiriga sig‘im qarshilik, ya’ni kondensator ulaymiz. Manbaning kuchlanishi sinusoidal

21. 
    U₀ sin t. Kondensator manbaning kuchlanishi tasirida zaryadlanadi, undagi zaryad q = C U. q  CU  CU ₀ sin t
    

Zanjirdagi tok kuchi I  ^q_t  ^CU_t

Demak zanjirdagi tokni topish uchun kondensatordagi q zaryad dan vaqt bo‘yicha hosila olish kerak.


I  q CU ^  CU ₀ sin t ^ U₀C cost  I₀ cost

bu yerda I				^U 0					- tokning amplitudasi;
	0
						^X L
X							1		- kondensatorning reaktiv qarshiligi.
		L			C

Shunday qilib sig‘im elementli zanjirda kuchlanish sinusoidal qonun asosida o‘zgarsa, tok kuchi kosinus qoniniga asosan o‘zgaradi, ya’ni kondensatorda kuchlanish tok kuchidan 90° ilgarilab ketadi. Bu esa kondesatorda ham g‘altakdagi singari quvvatning manfiy bo‘lishiga, ya’ni reaktiv quvvat paydo bo‘lishiga olib keladi.

Sig‘im elementli zanjirda ham kuchlanish tok kuchidan faza bo‘yicha farq qiladi. Faqat bunda g‘altakdagiga nisbatan teskari-ya’ni kuchlanish tok kuchidan oldinda bo‘ladi. Bunday zanjirda ham quvvat manfiy

qiymatlar qabul qilib zanjirda reaktiv quvvat mavjud deb qaraladi. Kondesator plastikalarining aktiv qarshiligi amalda juda kam bo‘lgani uchun uni hisobga olinmaydi va kondensator qarshiligi faqat uning reaktiv qarshiligidan iborat bo‘ladi.

Bu zanjirda ham quvvat manfiy qiymatlar qabul qilishi mumkin. Bunday zanjirda ham tok va kuchlanishlar bir-biriga qarama-qarshi bo‘lganda aktiv quvvatning yo‘qolishi yuzaga keladi.

Endi aktiv, induktiv va sig‘im elementlar birgalikda ulangan holatni ko‘ramiz. Aslida har qanday elektr zanjiri bir vaqtning o‘zida aktiv, induktiv va siqim qarshilikka ega bo‘ladi. Faqat bir turdagi qarshilikka ega jlektr zanjirlari kam uchraydi.

9-rasm. Sig‘im elementli zanjirda kuchlanish, tok kuchi quvvat diagrammalari va zanjirning vektor diagrammasi.

3.