3-ma’ruza: Tabiatshunoslikni o‘qitish vositalari. Jo‘grofiya maydonchasi, o‘quv-tajriba uchastkasi va tirik tabiat burchagini jihozlash va ularda mashg‘ulotlarni tashkil qilish. Reja: Mavzu: Tabiatshunoslik o’qitish vositalari

Tabiatshunoslikni o`qitishda mul`timedia vositalaridan foydalanishning afzaliklari. Mul`timedia vositalari asosida o`quvchiga ta`lim berish hozirgi kunning dolzarb masalalaridandir. Hususan tabiatshunoslik darslarini yuqorida tilga olingan texnologiyalar yordamida rivojlantirishdan avval ularni ko`r-ko`rona qo`llashdan farqli o`laroq, shu texnologiyalarni fanning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda amalda qo`llashning natijasi yuqori bo`ladi. Mul`timedia-kompyuter grafikasi vositasini qo`llashning yo`nalishlaridan biri bo`lib bunday texnologiya ta`lim, fan, san`at, iqtisodiyot kabi sohalarga sezilarli o`zgarishlarni kirita oladi. Mul`timediali tezkor axborot kommunikatsion texnologiyalar rivojlanishining ilg`or rivojlanishlaridan biri bo`lib kelmoqda. Ko`pgina ekspertlar keyingi asr- mul`timedia asri bo`ladi deb faraz qiladilar. Qator mutaxassislar mul`timediani:
- axborot texnologiyalarining dasturiy va texnikaviy vositalari asosida matn grafika, audio, video, animatsiya (ob`ektlarining fazodagi harakati) effektlari asosida o`quv qo`llanmalarini o`quvchilarga yetkazib berishning mujassamlangan holda ko`rinishi,
- kompyuterlarga matn, grafika, animatsiya raqamlashtirilgan ko`chmas tasvirlar, video, tovush va gap kabi ma`lumotlar turlarini kiritish, ishlab chiqish, saqlash, uzatish va aks ettirishga imkon beruvchi texnologiyalar majmuasidir.
- kompyuter vositasida amalda inson tomonidan foydalaniladigan barcha muhitlar axborot almashtirish vositalarini, usullarini, hamda ularning kompyuterga hos bo`lgan juda katta massivlarini saqlash va axborot elementlariga interaktiv ixtiyoriy kiritish imkoniyatlari bilan boyitishni integratsiyalash sifatini tushuntiradilar va bu to`g`ri.
Umuman, mul`timediada:

• 
  axborotning xilma-xil turlari: an`anaviy (matn, jadvallar, bezaklar va boshqalar) original (nutq, musiqa, videoli filmlardan parchalar, animatsiya va boshqalar) barcha dasturiy mashg’ulotda integratsiyalaydi. Bunda integratsiya axborotni ro`yxatdan o`tkazish va aks ettirishning turli qurilmalari: mikrafon, audio, tizimlar, optik kompakt disklar, video-magnitafonlar, videokameralar, televizor, elektron musiqa asboblaridan foydalangan holda kompyuter boshqaruvi bajariladi.
  
• 
  “inson-kompyuter” interaktiv muloqotning yangi darajasi, butun muloqot jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotni oladi, mazkur holat ta`lim, ishlash yoki dam olish sharoitini yaxshilashga imkon beradi.
  

Mul`timediada vositalarni va o`quvchilarni o`qitish ikki barobar unumlidir va bunda vaqtdan yutish mumkin. Mul`timediali vositalar asosida bilim olishda 30% gacha vaqtni tejash mumkin bo`ladi, olingan bilimlar xotirada uzoq muddat saqlanib qoladi. Agar o`quvchilar berilayotgan qo`llanmalarni ko`rish asosida qabul qilish axborotning xotirada saqlab qolishi 25-30% ga oshadi. Bunga qo`shimcha sifatida o`quv qo`llanmalari audio-vidio va grafika ko`rinishi mujassamlashgan holda berilsa qo`llanmalarni xotirada saqlab qolish 75% ga ortadi.
Mul`timediali vositalari asosida o`quvchilarni o`qitish quyidagi afzalliklarga ega:
- berilayotgan qo`llanmalarni chuqurroq va mukammalroq o`zlashtirish imkoniyati bor;
- ta`lim olishning yangi sohalari bilan yaqindan aloqa qilish ishtiyoqi yanada ortadi;
- ta`lim olish vaqtining qisqarish natijasida vaqtni tejash imkoniyatiga erishish;
- olingan bilimlar kishi xotirasida uzoq muddat saqlanib, kerak bo`lganda amaliyotda qo`llash imkoniyatiga erishiladi.
AKT yordamida dars o`tish:

• 
  bilish imkoniyatlari asosiy tamoyillarining yuzaga chiqishi uchun imkoniyat yaratadi;
  
• 
  munosabatlar tengligi tamoyilini;
  
• 
  ishonchlilik tamoyilini;
  
• 
  muloqot tamoyilini;
  
• 
  mashg`ulot-tadqiqot tamoyilini shakllantiradi.
  

Shuningdek, AKT: keng ko`lamli kommunikatsion globallashtirilgan jamiyat sharoitida o`rganuvchi (o`quvchi) shaxsini shakllantirish va uni keng ko’lamda hayotga tayyorlash;

• 
  o’zining aqliy faoliyatini tashkil etuvchi fikrlashni rivojlantirish, bilimlar sistemasini shakllantirish maqsadida psixalogik-pedagogik ta`sirini kuchaytirish;
  
• 
  har xil turdagi ma`lumotlarni bir vaqtda qabul qilish sharoitida va har xil axborot manbalarida optimal yechim qabul qilish yoki yechim variantlarini taklif etishning ma`nosini tushuntirish va mushohada qilish qobiliyatlarini rivojlantirish ;
  
• 
  imitatsiya, tashkiliy asosda eksperimental-tadqiqiy faoliyat axborot qidiruvuni amalga oshira bilishni rivojlantirishga ko`maklashadi.
  

Hamda darsni:

• 
  yuqori estetik saviyada;
  
• 
  ko`rgazmalilik yordamida o`tishga;
  
• 
  didaktik materiallarning katta qamrovda mujassamlashtirishga;
  
• 
  bajarilishi maqsad qilingan ish hajmini bir yarim ikki barobar oshirishga;
  
• 
  ta`lim differentsiyalining yuqori natijasini olishga;
  
• 
  o`z ustida ishlashning imkoniyatlarini kengaytirishga;
  
• 
  o`quvchilar bilimini qisqa muddat ichida adolatli baholashga;
  
• 
  o`quvchilarda nazorat qilish va o`z-o`zini nazorat qilish malakasini;
  
• 
  tadqiqotchilik ko`nikmasini rivojlantirishga yordam beradi.