3-mavzu. Agrosanoat majmuasining mohiyati, tarkibi va vazifalari

Yakuniy mahsulotni baholash. Korxonada yoki qishloq xo‘jaligi kompleksida yakuniy mahsulot barcha sotiladigan mahsulotlar va xizmatlar hajmini, shuningdek xodimlarga chiqarilgan yoki sotiladigan va ovqatlanish va boshqa maishiy ehtiyojlar uchun ishlatiladigan mahsulotlarni o‘z ichiga oladi. Yakuniy mahsulot (Yak.m) yalpi mahsulot hajmi (tovarlar va xizmatlar) (YaM) hajmi va uning ma’lum bir sohada to‘g‘ridan-to‘g‘ri iste‘mol qilish uchun ishlatiladigan qismi o‘rtasidagi farq sifatida hisoblanadi (Ist.q) (dona).
Yak.m = YaM - Ist.q
Agrosanoat majmuasining (Yak.m.q.) yakuniy mahsulotining qiymati qishloq xo‘jaligida (SM.qiymati) yaratilgan oziq-ovqat va oziq-ovqat, yengil sanoat (SM.sanoatda) tarmoqlari, shuningdek muomalada, transportda va aloqa (SM.transportda) tarmoqlarida ishlab chiqarilgan sof mahsulot massasining yig‘indisidir.
Yak.m.q = (SM.qiymati - SM.sanoatda + SM.transportda)


Agrosanoat majmuasining iqtisodiy samaradorligi. Agrosanoat majmuasining samarali faoliyati nafaqat tarmoqlar va tarmoqlarning moddiy-texnik bazasining ishlash darajasiga, balki agrosanoat kompleksining barcha sohalarini mutanosib rivojlanishiga ham bog‘liqdir. Butun agrosanoat majmuasining natijalari qishloq xo‘jaligi va kompleksning boshqa tarmoqlari va tarmoqlari o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanishi va muvozanati bilan belgilanadi.
Agrosanoat majmuasini muvaffaqiyatli rivojlantirishning muhim sharti yakuniy mahsulotni olishda barcha sheriklarning moddiy qiziqishlarini tenglashtirish hisoblanadi. Ushbu talab agrosanoat tarmoqlarining bozor munosabatlari rivojlanishiga o‘tish davrida yuqori faollik kasb etmoqda, bunda sanoat korxonalari tomonidan ikkinchi sohaga yetkazib berilayotgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va moddiy resurslar, mashinalar, uskunalar va boshqa ishlab chiqarish vositalari narxlarida nomutanosibliklar mavjud.
Agrosanoat majmui tarmoqlari va tarmoqlarining iqtisodiy samaradorligi muayyan sohalar faoliyatining darajasi va yakuniy natijalarini aks ettiruvchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimi bilan tavsiflanadi. Butun agrosanoat majmuasi samaradorligining asosiy ko‘rsatkichi aholi jon boshiga qishloq xo‘jaligi xom ashyosidan olingan oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlaridir. Boshqacha qilib aytganda, bu qishloq xo‘jaligini ishlab chiqarish va qayta ishlash orqali mamlakat aholisini to‘qimachilik sanoati va oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash darajasi bilan belgilanadi.
Agrosanoat majmui samaradorligini tavsiflash uchun o‘rtacha ishchiga to‘g‘ri keladigan yakuniy mahsulotning qiymati (mehnat unumdorligi), ishlab chiqarish xarajatlari va asosiy vositalar yig‘indisi (kapital unumdorligi) kabi ko‘rsatkichlardan foydalanish mumkin.

bu yerda,
_{ } - bu ishlovchilarning o‘rtacha yillik soni;
_{ } - yakuniy mahsulotni ishlab chiqarish xarajatlari hajmi, so‘mda;
_{ } – ASMda asosiy vositalarni ishlab chiqarish vositalari qiymati, so‘mda.