3-Mavzu. Elektr signali va uning turlari. Raqamli signallarni shakllantirish. Raqamli mikrosxemalarning turlari va shartli belgilari

3-Mavzu. Elektr signali va uning turlari. Raqamli signallarni shakllantirish. Raqamli mikrosxemalarning turlari va shartli belgilari.


1. Axborot va signal.
2.Axborot uzatishning umumiy sxemasi


Axborot tushunchasini anglashda ko‘plab izohlar mavjud, umumfalsafalikdan (axborot bu  haqiqiy-dunyo aksi) to amaliygacha (axborot bu  saqlanish, uzatish, almashtirish obyektining barcha ma’lumotlaridir).
Axborot signal shaklida uzatiladi. Signal bu o‘zida axborotga ega bo‘lgan fizik jarayon bo‘lib, ovozli, nurli, pochtadan yuboriladigan va boshqalar. Eng ko‘p tarqalgan signal elektr shaklida kuchlanishning vaqtга bog‘liqligi ko‘rinishida U(t) bo‘ladi.

MIM

EG

ESU

Uzatuvchi qurilma

Uza-
tish A

Axborot uzatishning umumiy sxemasini ko‘rib chiqamiz (5-chizma):

SKZ

5-chizma.

MIM  axborot manbai (ma’lumot);

´Xalaqit beruvchilar

ESU  elektr signaliga o‘zgartirish;

Kd  kodlantirish;

Qabul qluvchi qurilma

M  modulyator;

PChK

QM

YUChK

EG  eltuvchi generator;

Qabul
qilish A

RM  qayd etish moslamasi;

DO  dekodirlash, qayta ishlash, xalaqit beruvchilardan ajratish;
PCHK  past chastotali kuchaytirgich;
D  detektor;
SKZ  saralab oluvchi kirish zanjiri.
YUCHK  yuqori chastotalar kuchaytirgichi.
Axborot uzatadigan kanal qurilmalar majmuasi bo‘lib, manbadan to oluvchigacha axborotni uzatish uchun ishlatiladi, shuningdek ularni ajratib turadigan muhitdir.
Kanalning har bir bosqichini (etapini) ko‘rib chiqamiz.
1. Axborot  bu belgilar (bosma), ovoz signallari (so‘z, musiqa), nurli ko‘rinish yoki signal va boshqa shaklda bo‘lishi mumkin.
2. So‘z va musiqani elektr signallarga aylantirish mikrofon orqali bajariladi, tasvirni aylantirish esa, televizion uzatish trubkalari orqali bo‘ladi. Yozma ravishdagi xabarlar oldin kodlashtiriladi, matnning har bir harfi standart belgilar kombinatsiyasi bilan almashtiriladi (nuqta-tire, nol-bir), so‘ng standart elektr signallarga o‘zgartiriladi (masalan, har xil davom etadigan impulslarga, qutbli va h.k.). Barcha xabarlar kodlashtirishi, shu bilan bir vaqtda ular shifrlanishi ham mumkin.
Radiolokatsiyada axborot signalni ochiq fazoda tarqalish paytida kiritiladi.