3-mavzu. O‘zgarmas tok elektr mashinalari. Asinxron va sinxron mashinalar. Reja


Asinxron motorning ishga tushirish usullari va mexanik xarakteristikasi


Download 0.74 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/15
Sana19.12.2021
Hajmi0.74 Mb.
#181575
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15
Bog'liq
3 mavzu

Asinxron motorning ishga tushirish usullari va mexanik xarakteristikasi. 

Asinxron dvigatelning ish xarakteristikasi 

    

Elektr  tarmog‘idagi kuchlanish U1 va f1 o‘zgarmas bo‘lganda dvigatelning 



tezligi n2, sirpanish S, aylantirish momenti M, foydali ish koeffisienti 

η, stator 

chulg‘amidagi tok I1 va quvvat koeffisienti cos 

ϕ  ning dvigatel validagi foydali 

quvvat R2 ga bog‘liqlik grafiklari asinxron dvigatelning ish xarakteristikalari 

deyiladi.      Dvigatel salt ishlaganda (R2 =0) S

≈0  bo‘lib, sirpanish formulasi 

n2=n1 (1-S) da n2

≈  n1 deb qabul qilish mumkin. Yuklanishning ortishi bilan 

sirpanish S orta boradi, rotorning aylanish tezligi n2 esa kamaya boradi. Nominal 

yuklanishda R2=R2 NOM bo‘lib, sirpanish nominal qiymatga erishadi.  

    Dvigatelning validagi foydali moment M ning foydali quvvatga bog‘liqligi 

quyidagi ifodadan aniqlanadi: 

                                  M=975

2

2

n



Ρ

Dvigatel R2 ning ortishi bilan aylanish tezligi kamayadi, shu sababli foydali 



moment M yuklanish ko‘p ayganda R2 ga qaraganda tezroq ko‘p ayadi. Binobarig, 

M=f(P2) bo‘ladi.  

     

Dvigatelning foydali ish koeffisienti 



1

2

P



P

=

η



  ko‘rinishida ifodalanadi. 

Dvigatelning tarmoqdan olayotgan R1 validagi foydali quvvat R2 va quvvat 

isroflari yig‘indisi 

∆Ρ



 dan, iborat, ya’ni 

∆Ρ



+

=

2



2

P

P

η

.  Dvigatel salt ishlaganda 



R2=0, binobarin, FIK ham 

η=0 bo‘ladi. Foydali quvvat R2 ortgan sari FIK tez 

osha boradi va quvvat isrofining yuklanishga bog‘liq bo‘lgan o‘zgaruvchan qismi 

bilan yuklanishga bog‘liq bo‘lmagan o‘zgarmas qismi tenglashganda 

η eng katta 

qiymatga  erishadi. Yuklanishni yana ham orttirish  foydali ish koeffisientining 

kamayishiga olib keladi. 



           Stator I1 formuladan aniqlanadi. U o‘zgarmas I0 va o‘zgaruvchan I2 tashkil 

etuvchilardan iborat bo‘lib, yuklanishga bog‘liqdir. Dvigatel salt ishlagan I2=0 

desak, I1=I0 bo‘ladi, ya’ni stator toki salt ishlash tokiga teng bo‘ladi va uning 

qiymati asinxron dvigatellarda stator chulg‘ami nominal toki (I1 NOM) 

qiymatining 40

÷60% ini tashkil etadi. R2 ning ortishi tok I2 va I1 larning ortishiga 

olib keladi. 

     


Dvigatel salt ishlaganda uning quvvat koeffisienti eng kichik qiymatni 

tashkil etadi. Dvigatelning valiga tushadigan yuklanish ortganda tokning aktiv 

tashkil etuvchisi ortadi. Bu holda quvvat koeffisienti ortadi. Bu holda quvvat 

koeffisienti orta borib, P2=PHOM bo‘lganda eng katta qiymatga 

erishadi.Yuklanish yana ham ko‘p ayganda cos

ϕ kamayadi. Bu hol sirpanishning 

ko‘p ayishi hisobiga rotor chulg‘amining induktiv qarshiligi ortishi bilan 

izohlanadi. Quvvat koeffisientining  katta bo‘lishi uchun dvigatel doimo yoki 

bo‘lmaganda, ko‘proq vaqt nominal yuklanishda ishlashi mumkin. 

 

Nominal yuklanishda o‘rta quvvatli (1-100 kVt) dvigatellarning quvvat 



koeffisienti cos 

ϕNOM =0,7÷0,9, katta quvvatli (100 kVt dan ortiq) dvigatellarda 

cos 

ϕHOM=0,8 ÷0,92. 



Asinxron dvigatelning aylanish tezligini rostlash va aylanish yo‘nalishini 

o‘zgartirish (reverslash) asinxron  dvigatelning aylanishlar tezligi 

)

(

60



1

2

S



I

p

f

n

=



 

bo‘lgani uchun uning tezligini stator tokining chastotasi f1, juft qutblar soni  r yoki 

sirpanish S ni o‘zgartirish bilan rostlash mumkin. 

     


Stator tokining chastotasini o‘zgarish bilan tezlikni rostlash stator 

aylanuvchi magnit maydonining aylanish tezligini o‘zgartirishga asoslangan. Bu 

usul dvigatel tezligini bir tekis va keng doirada rostlash imkonini beradi, ammo 

bunda maxsus chastota o‘zgartirgich bo‘lishi kerak. Natijada bunday qurilma 

murakkablashadi va dvigatelning foydali ish koeffisientini kamaytiradi. Amalda 

bunday usul elektr tarmog‘iga ulangan bir nechta asinxron dvigatellarning 

tezliklarini rostlashda qo‘l laniladi. Chastota o‘zgartirgichlardan eng istiqbollisi 

tiristorli chastota o‘zgartirgichdir. Bu usul bilan aylanishlar soni katta bo‘lgan 

asinxron dvigatellarning tezligi boshqariladi. 

     


Stator chulg‘amining juft qutblar tokini o‘zgartirish bilan dvigatelning 

tezligini rostlash usuli asosan qisqa tutashtirilgan rotorli dvigatellarda qo‘l laniladi. 

Bunga sabab shuki, qisqa  tutashtirilgan rotorda qutblar soni doimo stator 

chulg‘amining qutblar soniga teng bo‘ladi. Shu sababli, dvigatelning aylanishlar 

tezligini o‘zgartirish uchun statorning chulg‘amlari sonini o‘zgartirib ulashning 

o‘zi yetarlidir. Faza rotorli  dvigatellarda esa stator chulg‘amining ulanish tartibini 

o‘zgartirib ulashdan tashqari, rotor chulg‘amini ham tegishli o‘zgartirish zarur 

bo‘ladi. Stator chulg‘amining juft qutblar sonini o‘zgartirish bilan stator 

aylanuvchi magnit maydonini tezligi o‘zgaradi. Demak, rotorning aylanishlar 

tezligini o‘zgartirishga erishiladi. Dvigatelning aylanishlar tezligini bunday usulda 

boshqarishda uning statori qutblar soni turlicha bo‘lgan bir necha yoki qutblar soni 

o‘zgartirilishi mumkin bo‘lgan maxsus qo‘shimcha chulg‘am o‘rnatiladi. 




Bunda faza g‘altaklari ketma-ket ulashdan parallel ulashga o‘tkazilganda juft 

qutblar soni r=2 dan r=1  ga kamayadi. Bunda sinxron tezlik 1500 dan 3000 

ayl/min gacha o‘zgaradi. Demak, dvigatel ham bir-iridan ikki marta farq qiluvchi 

ikkita tezlikka ega bo‘ladi. Bunday dvigatellar ikki tezlikli dvigatellar deb ataladi. 

Sanoatda ikki tezlikli asinxron dvigatellar quyidagi sinxron tezliklarda ishlab 

chiqariladi: 300/150; 1500/750; 1000/500 ayl/min va h.k. 

     

Uch tezlikli va to‘rt tezlikli dvigatellarning statorida ikkitadan mustaqil 



chulg‘amlar bo‘lib, ularning birinchisida ikkita tezlik hosil qilinsa, ikkinchisida 

bitta (uch tezlikli dvigatelda) yoki ikkita (to‘rt tezlikli dvigatelda) tezlik hosil 

qilinadi. Bunday dvigatellar quyidagi sinxron tnzliklarga ega bo‘lishi mumkin: uch 

tezlikli -1500/1000/750,  1000/750/500 ayl/min; to‘rt tezlikli-3000/1500/1000/500,  

1500/1000/750/500 ayl/min. 

     


Shunday qilib, bir necha tezliklarda ishlashga mo‘ljallangan asinxron 

dvigatellar ko‘p  tezlikli dvigatellar deb ataladi. 

     

Juft qutblar sonini o‘zgartirishda tezlik ravon emas, balki pog‘onali tarzda 



boshqarilsa ham turli tezliklarda mexanik xarakteristikaning qattiqligi va 

rostlashda tejamliligi yuqori bo‘lgani uchun bu usul metall kesish dastgohlarida

nasos, elevator, ventilyator va lift qurilmalarida keng qo‘l laniladi. 

     


Sirpanishni o‘zgartirish orqali dvigatel tezligini boshqarish usuli faqat faza 

rotorli asinxron dvigatellarda ishlatiladi. Bunda rotor zanjiriga uch fazali reostat 

ulanadi. Bunday reostat ishga tushirish reostatlaridan farqli ravishda uzoq vaqt 

ishlashga mo‘ljallangan bo‘lib, boshqarish reostati deb ataladi.     

Asinxron 

dvigatelning rotor  zanjiri aktiv qarshiligining turli qiymatlari uchun qurilgan 

n=f(M) mexanik xarakteristikasi shuni ko‘rsatadiki rotor zanjirining aktiv 

qarshiligi ortib borishi bilan sirpanishning berilgan yuklanish momentiga to‘g‘ri 

keladigan qiymati kattalashadi, ya’ni  dvigatelning aylanishlar tezligi kamayadi. 

Agar reostat qarshiligi nolga teng bo‘lsa, dvigatel sinxron tezlikka yaqin bo‘lgan 

n2 aylanishlar tezligiga ega bo‘ladi. Agar reostat qarshiligi noldan katta bo‘lsa, 

n2”


< n2” bo‘ladi va hokazo. 

        Asinxron  dvigatelning aylanish yo‘nalishini o‘zgartirish (reverslash) uchun 

stator magnit maydonining aylanish yo‘nalishini o‘zgartirish lozim. Buning uchun 

dvigateldagi faza chulg‘amlarining manbaga ulanadigan istalgan ikkitasining 

o‘rnini almashtirish kifoyadir. 

 


Download 0.74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling