3-mavzu: Qadimgi turkiy tilning fonetik xususiyatlari Reja

[n] // [y] mosligi hozirgi o‘zbek tilida ham uchrab turadi: qanda~qayda. Yoki qadimgi [n] hozir qo‘llaydigan qanï, qanča singari so‘zlarimizda ham saqlanib qolgan.
Uyg‘ur yozuvli qadimgi turfon bitiglarida o‘zlashgan so‘zlarda sirg‘aluvchi [ž] tovushi ham qo‘llanilgan: ažun. Arab yozuvli matnlarda bu tovush ژ harfi bilan ifoda etilgan: نوژ ا ažun – dunyo⁵.

Mavzu yuzasidan savollar

1. Ko‘k turk bitiglaridagi harflar soni nechta?
2. Qadimgi turkiy tildagi unlilar tizimi haqida ma’lumot bering.
3. Qadimgi turkiy tilning undoshlar tizimidagi asosiy xususiyatlarni ajrating.
4. Qadimgi turkiy tilda singarmonizm hodisasi va uning mohiyatini yoriting.
5. Undoshlar geminatsiyasi haqida fikr bildiring.
6. Qadimgi turkiy til va o‘zbek adabiy tili unli va undoshlar tizimini qiyosan tahlil eting.
7. Qadimgi turkiy tilda yonma-yon kelgan undoshlarni ifodalovchi harflar haqida ma’lumot bering.
8. Qadimgi turkiy tilde sonor tovushlarning ifodalanishi haqida gapiring.
9. Mahmud Qoshg‘ariyning unli tovushlar haqidagi fikrini izohlang.
10. Qadimgi turkiy tilda qanday tovush o‘zgarishlari yuz bergan?

Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati

1. Абдураҳмонов Ғ., Рустамов А. Қадимги туркий тил. –Т.: Ўқитувчи, 1982.
2. Abdurahmonov G‘., Shukurov Sh., Mahmudov Q. O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi. – T.: O‘zbekiston faylasuflar milliy jamiyati, 2008.
3. Малов С. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования. -М.-Л., 1951.
4. Rahmonov N., Sodiqov Q. O‘zbek tili tarixi. - T.:O‘zbekiston faylasuflar imilliy jamiyati, 2009.
5. Sanaqulov U. O‘zbek yozma adabiy tili fonetik, morfologik me’yorlarning ilk shakllanishi va taraqqiyoti bosqichlari. – T.: Navro‘z, 2015.

6. Содиқов Қ. Туркий ёзма ёдгорликлар тили: адабий тилнинг юзага келиши ва тикланиши. -Тошкент, 2006.

7. Аbdushukurov B. Qadimgi turkiy til. –Toshkent, 2019.

8. Мухторов Ж, Санақулов У. Ўзбек адабий тили тарихи. –Тошкент: Ўқитувчи, 1995
9. Турсунов У, Ўринбоев Б, Алиев А., Ўзбек адабий тили тарихи. –Тошкент: Ўқитувчи, 1995.
10. Rahmonov N., Sodiqov Q. O‘zbek tili tarixi. –Тошкент, 2009.
11. Н.Абдураҳмонов. Қадимги туркий тил. -Тошкент: Ўқитувчи, 1989
12. Азимов И., Раҳматов М. Қадимги туркий тил (Ўқув-методикқўлланма).-Тошкент: Низомий номидаги ТДПУ. 2005.
13. Фозилов Э. Ўзбек тилининг тарихий морфологияси. –Т.: ФАН, 1965.

1Содиқов Қ. Туркий ёзма ёдгорликлар тили: адабий тилнинг юзага келиши ва тикланиши. -Тошкент, 2006. –Б.118.

2АбдураҳмоновҒ., Рустамов А. Қадимги туркий тил. –Т.: Ўқитувчи, 1982. –Б.7-8.

3Маҳмудов Қ. Ўзбек тилининг тарихий фонетикаси. –Т.: Ижод, 2006. –Б.61.

4Abdurahmonov G‘., Shukurov Sh., Mahmudov Q. O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi. – T.: O‘zbekiston faylasuflar milliy jamiyati, 2008. - B. 61.

5 Q.Sodiqov. Turkiy til tarixi.-Toshkent, 2009.-B. 121.