3-Mavzu. Sanoat inqilobi va uni jahonning turli mintaqalariga ta’siri. Reja

sxemasi 
Jeyms Vattning dastlabki bug' dvigatellarining eng mashhuri 1778 yilda taklif 
qilingan bo’lib J.Vatt mexanizmni sezilarli darajada yaxshilagan va uni yanada barqaror 
qilgan. Shu bilan birga, quvvatlar qariyb besh baravar oshdi, bu esa ko'mir tannarxini 75 
foizga tejash imkonini berdi. Vatt mashinasi asosida pistonning translyatsion harakatini 
aylanishga aylantirish mumkin bo'lganligi, ya'ni dvigatel endi tegirmon yoki zavod 
mashinasining g'ildiragini aylantirishi mumkin bo'lgan yana ham muhim oqibatlar edi. 
1800 yilga kelib, Vatt va uning sherigi Bolton firmasi ushbu mexanizmlarning 496 tasini 
ishlab chiqargan, ulardan faqat 164 tasi nasos sifatida ishlatilgan. Yana 308 tasi tegirmon 
va fabrikalarda, 24 tasi esa yuqori o'choqlarda foydalanilgan. 
Keyingi sanoat inqiloblari. Ishlab chiqarish tarkibining keyingi global 
o'zgarishlari ham ko'pincha sanoat inqiloblari sifatida belgilanadi. Ikkinchi sanoat 
inqilobi XIX asrning ikkinchi yarmidan XX asrning boshigacha bo'lgan davrda ishlab 
chiqarishni ommaviy rivojlantirish, elektr va kimyoviy moddalarni keng qo'llash bilan 
8
Hulse, David H: The Early Development of the Steam Engine; TEE Publishing, Leamington Spa, U.K., 
1999 
ISBN 1-85761-107-1
 

---

8 
tavsiflanadi; ikkinchi sanoat inqilobi tushunchasi Devid Landis tomonidan keng 
qo'llanilgan
9
. Uchinchi sanoat inqilobini odatda "raqamli inqilob" deb atashadi-ishlab 
chiqarishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishga keng o'tish, bu 
postindustrial jamiyatning shakllanishiga yordam berdi; uchinchi inqilob haqidagi 
ommaviy nashrlar XXI asr boshlarida paydo bo'lgan
10
. 
6-rasm. Jeyms Vattning bug' mashinasi
2010 yil o'rtalaridagi uchinchi sanoat inqilobi kontseptsiyasi to'liq hal 
qilinmaganiga qaramay, "to'rtinchi sanoat inqilobi" haqida g'oyalar mavjud [26]-bu atama 
Germaniyaning Industrie 4.0 davlat-xususiy dasturi bilan bog'liq. , uning doirasida 
Germaniyaning yirik kontsernlari Federal hukumatning ilmiy grantlari bilan to'liq 
avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish liniyalari va mahsulotlarni yaratadilar, ularda 
narsalar Interneti kontseptsiyasi doirasida bir-biri va iste'molchilar bilan o'zaro aloqada 
bo'ladi. individual mahsulotlar bilan ta'minlanadi
11
.