3-Mavzu. Tafakkur jarayoniga psixologik omillar va tafakkurni eksperimental usullar yordamda tadqiq etish. Tafakkur va intellektual qobilyatlar. Reja

Kreativlik va intellekt haqidagi nazariyalar.
Kreativlik va intellektni qarama-qarshi quygan olimlardan yana biri Dj. Gilford bulib, u uz nazariyasini ikki xil tafakkur asosida, yani, konvergent va divergent tafakkur asosida kuradi.
Konvergent tafakkur masalani echishda mavjud barcha vositalarni taxlil kilib, ulardan yagona makbulini tanlashdir. Konvergent tafakkur intellekt asosida kuriladi.
Divergent tafakkur - masalani echishning turli variantlarini yaratishdan iborat tafakkur turidir. Divergent tafakkur - kreativlik asosida kuriladi.
Demak intellekt va kreativlik umumiy kurinishdagi ikki xil qobiliyatlar bulib, ularni malumotlarni kayta ishlash jarayoni bilan bog’lash mumkin. Kreativlik insonda mavjud malumotlarni kayta ishlab chikarish va ularning cheksiz yangi tuzilmasini yaratishga javob beradi. Intellekt esa usha malumotni real amaliyotda kullashga va atrof muxitga moslashishga javob beradi.
Uchinchi nuktai nazar egalari xam mavjudki, ular intellekt va kreativlik uzaro uzviy bog'langan ikki xil omil ekanligini asoslab kursatishga xarakat kilishgan. Shaxsni markazlashtirigan bu psixologiya vakillari A.Maslau va boshkalar ijodiy kobiliyatni tan olishmagan. Ijodiy faollik shaxsda kobiliyatga karaganda, bazi shaxsiy xususiyatlarni (kizikish, tavakkalchilik ) shakllantiradi. Lekin bu faollikning namoyon bulishi uchun shaxsda yukori darajadagi intellektual kobiliyat mavjud bulishi kerak. Ularning fikricha, kuyi intellektga ega bulgan kishi xech kanday kreativlikka ega bulmaydi. Urta intellekt soxiblari urtacha kreativlik, IQ koeffitsenti 120 dan ortik bulgan kishilar alo darajadagi kreativlikka ega buladi.
X.Gardner intellektni bir necha qobiliyatlar yotindisi deb karagan. U uz tadkikotlarini past kobiliyatli odamlarda utkazgan. Miyaning shikastlanishi bir kobiliyatni sundirishi mumkin, lekin kolgan qobiliyatlarga zarar bermaydi deb xisoblagan. Gardner uz tadkikotini bosh miyasi bazi kismlari fiziologik jixatdan shikastlangan insonlarda utkazgan. Ular kupincha intellekt testlaridan kuyi ballarni egallashgan. Bu sindrom vakillarining bazilarida nutk rivojlanmagan. Lekin kushib ayirishni xuddi elektron xisoblagichday tezda xisoblay olish kobiliyatiga ega bulishgan. Bazilari, biror tarixiy kun bilan bog'lik sanalarni yoddan bilishgan. Bunday sindrom egalari xattoki badiy ijodda xam muvaffakiyatlarga erisha olishgan. Yukoridagi asoslardan foydalanib, Gardner shaxsda intellekt emas, balki bir necha xil ong mavjud degan fikrga kelgan. Umuman olganda shaxsda 8 xil kurinishdagi kobiliyat borligini aytib utadi. Agar shaxs biror soxada muvaffakiyatga erishsa, demak u kolgan soxalarda xam yaxshi natijalarga erishadi deya takidlagan.
R. Shtenbegr, R.Vagner Gardner g'oyasini kullab-kuvvatlagan xolda, shaxsda aklni 3 xil omili mavjudligini taxlil kilishgan:
1. Masalani echishda akademik malakaning mavjudligi. Bunday malakalarni akliy testlardagi yagona tuFri javobni belgilash bilan baxolanadi.
2. Amaliy intellekt kundalik xayotda atrof muxitga moslashish uchun muammolarning kuplab echimidan kulayini tanlashga yordam beradi.
3. Ijodiy akl. Bun tip vakillari notanish vaziyatlarda uzining reaktsiyasini kursatishi bilan ajralib turadi.