3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

1.2. Курснинг объекти, предмети ва вазифалари 
 
Объект лотинча «objectum» cњзидан олинган бњлиб њзбекча 
нарса, буюм мазмунини билдиради. Фалсафада эса объект сњзи биздан 
ташқарида ва бизнинг онгимизга боғлиқ бњлмаган ҳолда мавжуд 
бњлган борлиқ, воқелик, моддий дунё, мавжудот мазмунида ҳамда 
киши фаолияти, диққат-эътибори қаратилган ҳодиса, предмет ёки шахс 
маъносида ҳам ишлатилади. 
Оддий ҳаётда объект корхона, ташкилот, муассаса ёки бирон бир 
фаолият њтказиладиган жой маъносида тушунилади. 
Ҳар қандай фаннинг њрганадиган, унинг мақсади қаратилган 
объекти мавжуд. 
Корхона иқтисодиёти фанининг объекти иқтисодчи олимлар 
томонидан ҳар хил таърифланади ва улар бир-биридан мазмунан фарқ 
қилади. В.Я.Хрипач, Г.З.Суша, Г.К.Оноприенко ва бошқалар корхона 
иқтисодиёти фанини объектини «корхона»
1
деб ҳисоблайди. 
К.А.Раицкий корхона иқтисодиёти фанининг объектига қуйидагича 
тариф беради: «алоҳида хњжалик субъектларида рњй бераётган барча 
жараёнлар ва улардан келиб чиқадиганлар»
2
. 
Немис олимлари Ф.К.Беа, Э.Дихтла, М.Швайтцералар
3
маданият 
корхона иқтисодиётининг объекти деб ҳисоблайдилар. Уларнинг 
фикрича доимий њзгариб турувчи иқтисодий реаллик ҳақиқатда олганда 
бошқа ҳодисалар (диний, ҳуқуқий, бадиий, техникавий, тиббий 
характердаги) билан тиғиз боғлиқ бњлиб, улар мажмуаси (йиғиндиси) 
корхона иқтисодини тажрибавий асосини ташкил қилади. Бу асосини 
улар миллий маданият деб ҳисоблаш мумкин дейдилар. Немис 
олимларининг фикрича иқтисодий муаммолар ва иқтисодий атти-
ҳаракатлар маданият соҳаси билан тњла интеграциялашади. «Саноат, 
корхонаси, ҳунармандлик корхонаси, савдо корхонаси, банк, суғурта 
ташкилоти, давлат органи, театр, олий мактаб, музей ёки мачитми 
фарқи йњқ. Буларнинг ҳаммаси корхона иқтисодининг объекти бњлиб 
1
Экономика предприятия В.Я.Хрипач, Г.З.Суша, Г.К.Оноприенка и др. - Мнок; Эканомпресс. 2000.-8с. 
2
Раицкий К.А. Экономика предприятия: Учебник для ВУЗов. - М.: Информационно-внедренческий цент 
«Маркетинг», 1999. -9с. 
3
Экономика предприятия: Пер. С нем. - М.: ИНФРА-М, 1999. -9с. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

17 
ҳисобланади ва улар билан боғлиқ бњлган иқтисодий масалалар 
тадқиқот предмети бњлиши мумкин» деб таъкидлайдилар. 
Тошкент 
Давлат 
Иқтисодиёт 
Университети 
олимлари 
Э.Х.Махмудов, 
Ш.М.Юлдошев, 
С.Г.Календаревалар 
корхона 
иқтисодиёти фанининг объекти деб барча мулк шаклларига мансуб 
«Корхона тњғрисидаги» қонун асосида фаолият юритаётган кичик, њрта 
ва йирик корхоналар тушунилади деб таъкидлашади. 
Юқорида келтирилган корхона иқтисодиёти фанининг объектига 
берилган таърифларга чуқур назар солсак уларнинг ҳар бири биз 
келтирган «Объект» сњзини мазмунига қандайдир яқинлиги бор. Лекин 
корхона иқтисодиёти фанининг объектига тариф берганда бир фикрга 
келиш учун, корхона (кичик, њрта, йирик) деганда биз књз олдимизга 
нимани келтирамиз, маданият дегандачи, хњжалик субъектидаги рњй 
бераётган жараёнлар ва улардан келиб чиқадиганларга нималар киради 
деган саволларни ечимини топиш зарур. 
Корхона, фирма, муассаса деганда қандайдир фаолият билан 
шуғулланадиган жой, бино књз олдимизга келади. Бинони 
жойлаштирилиши, қурилиши, архитектураси ва бошқа жиҳатларини 
объект сифатида њрганадиган фанлар мавжуд. Корхона иқтисодиёти
фанининг методологияси, унинг мақсади, диққат-эътибори корхона 
ичида унинг фаолиятида содир бњлаётган иқтисодий реалликга 
қаратилади. 
Маданият - ижтимоий-тарихий амалиётда инсон томонидан ижод 
этилган ёки яратилган (яратилаётган) моддий ва маънавий бойликлар 
мажмуаси бњлиб, уларни ҳар хил жиҳатларини њрганадиган, унга мос 
фанлар мавжуд (фалсафа, маданиятшунослик, эстетика, архитектура ва 
ҳоказолар). 
Немис олимлари айтган иқтисодий муаммолар, иқтисодий ҳатти-
ҳаракатлар маданият соҳаси билан интеграциялашганини инкор қилиб 
бњлмайди. Лекин бу ҳол маданият - корхона иқтисодиёти фанининг 
объекти деб таъкидлашга ҳам асос бњла олмайди. 
Корхона иқтисодиёти фани саноат корхонасида маҳсулот ишлаб 
чиқаришни 
технологик 
жараёнини 
ёки 
театрдаги 
пъесани, 
кинотеатрдаги фильмни жиҳатларини њрганмайди, аксинча, у корхона 
фаолиятини иқтисодий жиҳатларини, ишлаб чиқариш ҳажми, таннарх, 
даромад, фойда, ишчилар сони, иш ҳақи, харажатлари ва ҳоказоларни 
њрганади ва булар корхона иқтисоди фанининг предметидан жой олади. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

18 
Бу хулосалар К.А.Раицкий берган таърифга ҳам тааллуқли, чунки 
у берган таъриф («...алоҳида хњжалик субъектларида рњй бераётган 
барча жараёнлар...») бњйича корхона фани объектига барча жараёнлар 
киритилаяпти. 
Ҳақиқатдан олганда корхона иқтисоди тажрибага асосланган 
амалий фанлар таркибига кириб, у ҳар кунлик корхона фаолиятида рњй 
бераётган иқтисодиётга оид маконий ва замоний далилларни, 
ҳодисаларни ва муаммоларни њрганиш, таҳлил қилиш, режалаштириш 
ва бошқариш масалаларини њрганади. 
Корхона иқтисоди њрганадиган иқтисодий реаллик инсон ва 
унинг фаолиятига боғлиқ бњлиб, у инсон тамонидан вужудга 
келтирилади ва такомиллаштирилади. Шу сабабли иқтисодий реаллик 
њз табиати бњйича доимий њзгарувчидир. 
Шундай қилиб корхона иқтисоди фанининг объекти шундоқ-
шунақа књринишдаги корхона, корхонада рњй бераётган жараён ва 
маданият билан чегараланиб, ёки њз чегарасидан чиқиб кетмаслиги 
зарур. Бизнинг фикримизча унинг объекти - корхона фаолиятида рњй 
бераётган иқтисодий реалликдир. 
Бу ерда корхона мулк шаклидан, тармоқ ва соҳаларидан, катта 
кичиклигидан қатъий назар књрилмоқда. Корхонада иқтисодий 
реалликдан ташқари техник-техналогик, илмий-техник, ижтимоий-
сиёсий, маданий-маънавий ва маърифий жараёнлар, ҳодисалар ҳам рњй 
беради. Корхона иқтисодиёти фани уларни корхонани иқтисодий 
фаолиятига таъсир қилувчи омил сифатида њрганади. 
Лекин улар корхона иқтисодиёти фанининг тњғридан-тњғри 
предметига кирмайди. Бу ҳодисалар ва жараёнлар бошқа фанларни 
предметига киради.