3. Tomirsimon ma’dan tanalarini yer osti usulida qazishda massivni boshqarishning mujassamlashgan usulini qo’llash orqali xavfsiz va iqtisodiy samarador tizimini ishlab chiqish

3.2 Tik qiya tomirsimon konlarni qazib olishning samarador usulini iqtisodiy baholash

O'tkazish tugunlarining soni yetkazib berishning barcha xarajatlarini hisobga olgan holda aniqlanishi kerak va rudani tashish va minimal darajaga tushirilishi kerak, bu formula bilan ifodalanadi (y.e./t):

(1)
Bu yerda:
∑ C_p.v - ish joyini boshqarish uchun xarajatlar yig'indisi;
Z_pod.v.; Z_a.tr.;.Za._pdm; Z_r.v; Z_gsm; Z_z.p.;Z_a.sh. - mos ravishda, ishlab chiqarishni saqlash xarajatlari, uchun amortizatsiya ajratmalari, transport vositalari va yuk tashuvchi mashinalar, mashinalarni ta'mirlash va tiklash, yoqilg'i-moylash materiallariga xarajatlar, ish haqi, taxta va shinalar.
R_z.r. - kon gorizontidan olinadigan ruda zahiralari,
Kon lahmi o’tish uchun sarflangan xarajatlar summasi umumlashtiriladi:

∑Z_p.v=U_t.v*S_p.tr+U_d.v*S_d.v+U_r.sp*S_r.sp+U_sm.v*S_sm.v (2)

Bu yerda:
U_t.v.; U_d.v.; U_r.sp.; U_sm.v - mos ravishda transport va yetkazib berish lahimlarini, ruda tushurgich va tutashtiruvchi lahimlar o’tish ishlari hajmlari.
S_p.tr; S_d.v; S_r.sp; S_sm.v - mos ravishda transport va yetkazib berish lahimlarini, ruda tushurgich va tutashtiruvchi lahimlarni 1pm o’tish uchun sarflanadigan xarajatlar;
Lahimlar o’tish ishlari xarajatlari turlari bo'yicha aniqlanadi, y.e.

Z_pod.v=L_v*T_otr*S_god (3)

Bu yerda:

L_v - lahim uzunligi, m;
T_otr - gorizont qazib olishning davomiyligi, yillar;
S_god - 1 pm o’tish ishlarining o'rtacha yillik xarajatlari.

1-rasm. Har xil miqdordagi qayta yuklash birliklari bilan kon ishlarining hajmini va rudaning harakatlanish masofasini shaxta gorizontida aniqlash sxemalari.

Avtotransport vositalari va yuk tashuvchi transport vositalari uchun amortizatsiya ajratmalarini hisoblash formula bo'yicha aniqlanadi (y.e.):

S_a.o = N_m*S_m*S_n.a (4)

Bu yerda N_m – ro’yxat bo’yicha avtomobillar soni, birlik ;

S_m - avtomobillarning narxi, y.e.;
S_n.a – yillik amortizatsiya normasi, y.e.;
Mashinalarni ta'mirlash va tiklash xarajatlari aniqlanadi, y.e.

Z_sr.v=N_m*S_m*S_r.v (5)

S_r.v - o'rtacha ta'mirlash va tiklash ishlarining narxi, y.e.,

S_r.v=P / 100;
P - mashinalar narxining ulushi, y.e.
Yoqilg'i-moylash materiallarining narxi quyidagilar bilan belgilanadi:

Z_gsm=q_m.soat*T_r.sm*N_m*S_t+0,03*(q_m.soat*T_r.sm*N_m*S_t) (6)

q_m.soat - 1 motor.soat uchun yoqilg'i sarfi;

T_r.sm. – ish smenasining davomiyligi, soat;
N_m - ishlayotgan mashinalar soni, birlik;
S_t. – yoqilg‘i narxi, y.e./kg
Ish haqi bo'yicha xarajatlar quyidagilar bilan belgilanadi:

Z_z.p= N_as*S_m.as+N_pdm*S_m.pdm+N_m.opu*S_m.opu (7)

S_as., S_pdm, S_m.opu. – mos ravishda samosvallar, yuk ko‘taruvchi mashinalar va qayta yuklash agregatlari operatorlarining ish haqi miqdori (y.e).

N_as., N_pdm, N_m.opu. – mos ravishda samosvallar, yuk ko‘taruvchi mashinalar va qayta yuklash agregatlari operator xodimlari soni, kishi.
Shinalarning narxi aniqlanadi (y.e.):
(8)

∑L_prob – yiliga avtomobillarning umumiy yurgan masofasi, km;

N_k.a.sh. - avtomobildagi shinalar soni, birliklari;
S_a.sh. – shinalar narxi, c.u./birlik;
H_a.sh – 1 dona shinalar to‘plami uchun yurish normasi, km