3. Uy-joy kommunal xo‘jaligini boshqarish usullari Turar-joy xo‘jaligidagi ishlarni intensiv rivojlantirish va yaxshilash bo‘yicha asosiy yo‘nalishlar

Boshqaruv mehnati 3 bosqichdan iborat boiadi:

• 
  kerakli axborot bilan ta’minlash;
  
• 
  yechimlami tayyorlash;
  
• 
  rahbarlik qilish.
  

Shundan kelib chiqib, muhandis-texnik xodimlar va xizmatchilar 3 toifaga boiinadi:

• 
  texnik bajaruvchilar;
  
• 
  mutaxassislar;
  
• 
  rahbarlar.
  

Texnik bajaruvchilaming vazifalariga:
- axborotni qayta ishlash bo'yicha operatsiyalar bajarish, mutaxassis va rahbarlami mazkur materiallar bilan ta’minlash, boshqarish apparatiga xo‘jalik xizmati ko‘rsatish;
- mutaxassislaming vazifalari: rahbarlar tomonidan qabul qilinayotgan qarorlarni ishlab chiqish va loyihalashtirish, korxona ishlab chiqarish xo‘jalik faoliyatini rejalashtirish hamda tahlil qilish;
- rahbarlarning vazifalariga maqsadlarni shakllantirish, qarorlar qabul qilish, xodim lam i tanlash va joyiga q o ‘yish, ijrochilar hamda boiinm alar faoliyatini m uvofiqlashtirish, qarorlar bajarilishining nazoratini tashkil qilish, m a’muriy-farmoyish choralarini qabul qilishlar kiradi.
Texnik bajaruvchilar tarkibiga texnologlar, m e’yorlashtiruvchilar, mutaxassislarga - rejalashtiruvchilar, iqtisodchilar, buxgalterlar mansub.
Rahbarlarga esa korxona rahbarlari, ulaming muovinlari, bosh mutaxassislar, boiim boshliqlari, (master) ustalar va hokazolar kiradi.
3. Uy-joy kommunal xo‘jaligini boshqarish usullari
Boshqarish usullari quyidagilardan iborat va tashkiliy-farmoyish, tashkiliy - huquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy-ruhiyatli bo‘ladi va ular quyidagilami o‘z ichiga oladi:

• 
  iqtisodiy;
  
• 
  narxlami belgilash;
  
• 
  moddiy rag‘batlantirish;
  
• 
  rejalashtirish vahokazo.
  

Boshqaruv jarayonini amalga oshiruvchi boiib, boshqaruv usullar tizimihisoblanadi.
Boshqarishning tashkiliy-farmoyish usullari qonun kuchiga egadir, ya’ni xo‘jalik faoliyatini huquqiy jihatdan tartibga solishni amalga oshiradi. Shahami boshqarish davlat ahamiyatiga ega boigani uchun uning jarayonida maxsus farmoyish usullari qoilanadi.
Farmoyishlar hujjatlar shakliga ega (buyruqlar, farmoyishlar, qarorlar) boiadi.
Ushbu hujjatlar, asosan, yozma ravishda chiqariladi, yagona rahbarlik tamoyillarga asoslanib, shahar oldida turgan amaliy vazifalarni hal etishga yo'naltiriladi. Yuqori turuvchi boshqamv va mahalliy rahbar organlari uning qoi ostidagi shahar xo‘jaligi korxonalariga ayrim huquqlami berishi mumkin, ular ham korxonalarga, u yoki bu tadbirlaming maqsadga muvofiqligini o‘zlari hal etishlariga yoi beradilar.
Farmoyish usulining farqli xususiyatlaridan biri qaror qabul qilishda tezlik, boshqarilayotgan obyektga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir etish, qarorlar ahamiyatining birligi, bajarilishining majburiyligida boiadi.
Iqtisodiy usullar, barcha xo‘jalik tizim larini iqtisodiy oqilona boshqarilishining asosidir. Iqtisodiy usullar korxona va tashkilotlar ishlab chiqarishining eng samarador natijalariga erishish uchun xo‘jalikning yuritish shartlarini belgilaydi va tartibga soladi.
Boshqarishning iqtisodiy richaglaridan biri narxlami belgilashdir.
Shahar xo‘jaligi xizmatlariga boigan ta’riflar, ishlab chiqarish uchun amaldagi sarflarga muvofiq boiib, ishlab chiqaruvchiga daromad keltirishi kerak.
Ijtimoiy-ruhiyatli usullar ishlab chiqarishni takomillashtirish yoilarini tanlash maqsadida jamoada shakllangan munosabatlarni o'rganish uchun yoilanm a, ijtimoiy tadqiqotlarga asoslanadi. Ijtimoiy tadqiqotlarni o‘tkazish uchun turli usullar qoilanadi: so'rov o'tkazish, intervyu olish, hujjatlami o‘rganish va hokazo. Shahar xo'jaligi korxonalarida shahar xo‘jaligi tomonidan xizmat ko‘rsatiladigan aholining fikri hisobga olinadi.
Shahar xo‘jaligini boshqarish demokratiya tamoyillariga asoslanadi. Shahar miqyosida bu markazlashtirilgan davlat boshqaruvi bilan birga mahalliy tashabbusni keng rivojlantirish deganidir.
Shahar boshqaruvida yagona rahbar tamoyili tasdig‘ini topgan. Ushbu tamoyil unga ishonib topshirilgankorxonagarahbarlik qilish uchun huquqlarga ega boigan va uning ishi uchun toiiq javobgarlikni zimmasiga olgan, butun jamoa yagona rahbarga bo‘ysinishidan iboratdir. Yagona rahbarlik qilish tamoyili har bir ishchining huquq, majburiyat va javobgarligining aniq doiralarini belgilanishini bildiradi.
Umiylik tamoyili - shaharda xo‘jalik tizimlarining barcha darajalarini rivojlantirish uchun yoilangan tadbirlar belgilangan muddatga oldindan ishlab chiqiladi. Shaharni rivojlanish rejasi turli xo‘jalik qurilishlar, korxona va tashkilotlarning ishlab chiqarish faoliyatlari shahar ehtiyojlari uchun bo‘ysinishini ta’minlashi kerak. Fan obyektiv iqtisodiy qonunlardan foydalanishda dastlabki omil rolida chiqishi kerak.
Hal etilayotgan masalalaming maqsadi bo‘g‘inning asosiy tamoyilini hal qilishda ahamiyatga ega. Ushbu tamoyilning mohiyati ishlab chiqarish jarayonida yuzaga keladigan ko‘plab vazifalardan asosiysini tanlab olib, uni hal etish uchun bor e’tiborini qaratishdadir.