3–mavzu. Standartlashtirish bo‘yicha davlat boshqaruv organlari, va standartlashtirish xizmatlari Reja

---

3–mavzu. Standartlashtirish bo‘yicha davlat boshqaruv organlari, va 
standartlashtirish xizmatlari 
 
Reja: 
1. 
Standartlashtirishning tashkiliy asoslari.
2. 
Standartlashtirish tizimi.
3. 
Standartlashtirish bo‘yicha davlat boshqaruv organlari.
4. 
Standartlashtirish bo‘yicha tayanchli tashkilotlar.
5. 
Korxonalarda va tashkilotlarda standartlashtirish xizmatlari. 
1. Standartlashtirishning tashkiliy asoslari. 
Vazirlar Mahkamasining 2 mart 1992 yil №93 “O‘zbekiston Respublikasida 
standartlashtirish bo‘yicha ishlarni tashkillashtirish to‘g‘risida” Qarori 
Sovet Ittifoqining parchalanishidan avval O‘zbekistonda standartlashtirish 
SSSR standartlashtirish davlat tizimi doirasida olib borilgan. O‘zbekiston 
mustaqillikni qo‘lga kiritgandan keyin o‘z tajribasiga va boshqa mamlakatlarning 
tajribasiga asoslangan holda standartlashtirishni boshqarishning xususiy modelini 
yaratish zarurati paydo bo‘ldi. Buning uchun birinchi navbatda tashkiliy masalalar 
yechildi, keyinchalik standartlashtirishning qonuniy asoslari shakllantirildi. 
Qarorda ko‘rsatilishicha, standartlashtirish buyicha ishlarni tashkillashtirish 
“O‘zbekiston Respublikasining mustaqilligini e'lon qilish munosabati bilan, 
standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish respublika milliy tizimini 
yaratish zarurligidan kelib chiqqan holda, shuningdek Mustaqil davlatlar hamkorligi 
davlatlari o‘rtasida xo‘jalik, savdo, ilmiy-texnikaviy va boshqa munosabatlarni 
saqlash, jahon mamlakatlari bilan savdo-iqtisod va ilmiy-texnik hamkorlikda texnik 
to‘siqlarni bartaraf etish maqsadida” olib boriladi. 
O‘zbekiston Respublikasi hududida joylashgan SSSR Davstandarti 
tashkilotlari va muassasalarini birlashtirish asosida O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Maxkamasi huzurida O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya va 
sertifikatlashtirish davlat markazi (O‘zdavstandart) tashkil etildi va unga 
standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish masalalari bo‘yicha respublika 
milliy idorasi vazifalari yuklatildi. O‘zdavstandart, shuningdek, SSSR 
Davstandartning O‘zbekistondagi vorisi deb belgilandi. 
O‘zdavstandart tarkibiga quyidagilar kiritildi: 
a) SSSR Davstandartning Butunittifoq malaka oshirish institutining filiali 
O‘zbekiston standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va mahsulot sifatini 
boshqarish sohasidagi tadqiqotlar va mutaxassislar tayyorlash instituti (O‘z.TMTI) 
ga aylantirilgan holda. Shunday qilib, O‘rta Osiyo tarixida birinchi bo‘lib, 
O‘zbekistonda standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va sifatni 
ta'minlash tizimlari bo‘yicha ilmiy tashkilot yaratildi; 
b) “Etalon” O‘zbekiston ishlab chiqarish birlashmasi (O‘z.IB) ning 
O‘zbekiston hududidagi filiallari va sexlari. Bunda, “Etalon” O‘z IB ishlab chiqarish 
korxonasi bo‘lganligi uchun bu Birlashma O‘zdavstandart tarkibiga metodik ishlar 
bo‘yicha kiradi, ma'muriy jihatdan esa, O‘zeltexsanoat assotsiatsiyasiga kiradi: 
v) Toshkent №2 “Standartlar” do‘koni; 

---

g) Qoraqalpoq, viloyatlar, Qo‘qon va Chirchiq standartlashtirish va 
metrologiya markazlari ularni standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish 
hududiy markazlarga (SMSHM) qayta o‘zgartirish yo‘li bilan, O‘zdavstandart 
idoralarini ishlab chiqarishga yaqinlashtirish maqsadida SMSHM joylarda tashkil 
etildi. Jumladan, keyingi yillarda Olmaliq, Bekobod va Toshkent SMSHM tashkil 
etildi.
Qarorda respublikada qo‘llaniladigan me'yoriy xujjatlar ro‘yxati belgilandi, 
O‘zbekiyeton 
standarglashtirish 
davlat 
tizimi 
(O‘z. 
SDT) 
ning 
sgandartlashtirishning asosiy maqsadlarini belgilovchi standartlashtirish idoralari va 
xizmatlari va ularniig vazifalari aniqlandi; me'yoriy xujjatlardagi majburiy va 
tavsiya etiladigan talablarni belgilovchi, xo‘jalik yurituvchi sub'ektlarga 
korxonaning standartlarini ishlab chiqish va tasdiqlash huquqini beruvchi asosiy 
printsiplar tasdiqlandi. 
O‘zdavstandart to‘g‘risida Nizom tasdiqlandi. Uning asosiy vazifasi 
mamlakatimiz 
mahsulotining 
sifati 
va 
raqobatbardoshligini 
oshirishga 
ko‘maklashish maqsadida O‘z SDT, o‘lchashlar birliligini ta'minlash davlat tizimi 
(O‘z.O‘DT), Sertifikatlashtirish milliy tizimi (O‘Z SMT)ning ishlashi va 
takomillanishini ta'minlashdan iborat. 
Vazirlar Mahkamasining 3 oktyabrь 2002 y №342 “Mahsulot va 
xizmatlarni standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish tizimini 
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida” qarori 
Qarorda asosiy vazifa – xalqaro amaliyotni hisobga olgan holda 
standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirishni takomillashtirish, shuningdek 
xalqaro standartlardan keng foydalaiish asosida mamlakatimiz mahsulotining 
sifatini ta'minlash va raqobatbardoshligini oshirish belgilangan. 
Bu maqsadda mahsulot va xizmatlarni, bunga yaqin sohalarni ham 
standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirishni boshqarish tubdan qayta 
tashkillashtirildi. 
O‘zdavstandart Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish 
O‘zbekiston agentligi (O‘zstandart Agentligi) ga o‘zgartirildi va unga 
O‘zdavstandartning huquq va majburiyatlari yuklatildi. 
O‘zstandart Agentligining asosiy vazifalari quyidagicha belgilandi: 
– standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohasidagi qonunlarga 
rioya qilinishini tekshirish, oziq-ovqat mahsulotlarining sifatini va xavfsizligini 
ta'minlash va faoliyatning ko‘rsatilgan yo‘nalishlarida qonun va me'yoriy-huquqiy 
hujjatlarning bajarilishini ta'minlash; 
– standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohasida ilmiy-tadqiqot 
ishlari asosida yagona texnikaviy siyosatni amalga oshirish; 
– me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqish bo‘yicha tarmoq tuzilmalarini tashkil 
etish. 
Qarorda O‘zstandart Agentligining, uning hududiy idoralarining tashkiliy 
tuzilmalari, shuningdek agentlik to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi. 

---

Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish hududiy markazlari 
(SMS HM) standartlashtirish va metrologiya hududiy boshqarmalari (SMB) va 
sinash va sertifikatlashtirish hududiy markazlari (SSM) tashkil etildi. 
Agentlik huzurida ishlarning yunalishlari bo‘yicha kollegiya, boshqarma va 
bo‘limlar tuzilgan. Hududiy boshqarmalarda: standartlashtirish; akkreditlangan 
sertifikatlashtirish idoralarini va sinash laboratoriyalarini tekshirish; o‘lchash 
vositalari ustidan metrologik nazorat va tekshiruv; standartlar ustidan davlat 
nazorati; alkogol mahsulotlar sifati bo‘yicha inspektorlar bo‘limlari tashkil etilgan 
Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirishni rivojlantirish bo‘yicha 
Mahkamalararo kengash tashkil etilgan. Bunga quyidagi asosiy vazifalar 
yuklatilgan: 
– afzal yunalishlarni aniqlash va standartlashtirish, metrologiya va 
sertifikatlashtirish sohasida qonun va me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqishni tashkil 
etish; 
– standartlashtirish va sertifikatlashtirish tizimlarini ishlab chiqish, 
takomillashtirish va yaratish kompleks dasturlarini ishlab chikish va Hukumatga 
taqdim etish; 
– standartlashtirish bo‘yicha tarmoq texnik qo‘mitalarning faoliyatini 
muvofiqlashtirish. 
O‘zstandart Agentligi qoshida maxsus jamg‘arma tuzilgan. Bu jamg‘arma 
xo‘jalik 
yurituvchi 
sub'ektlardan 
standartlashtirish, 
metrologiya 
va 
sertifikatlashtirish sohasidagi qonunlarni buzganligi uchun undiriladigan jarimalar; 
sertifikatlashtirish idoralarini va sinash laboratoriyalarini akkreditlash uchun 
olinadigan to‘lovlar; metrologik xizmat ko‘rsatilganligi uchun keladigan pul 
mablag‘lari; Sinash va sertifikatlashtirish Respublika markazi va uning tarkibiga 
kirgan akkreditlangan sertifikatlashtirish idoralari va sinash laboratoriyalarining 
daromadlari hisobiga shakllantiriladi. 
O‘zstandart Agentligining asosiy vazifalari, ishlari va huquqlari 
O‘zdavstandartning 
huquqiy 
meroschisi 
sifatida 
ilgaridek 
saqlanadi. 
Sertifikatlashtirish, shtrixli kodlash tizimini joriy etish bo‘yicha ishlar kengaytirildi. 
O‘zstandart Agentligiga quyidagi huquqlar berilgan: 
– davlat idoralari va xo‘jalik boshqarmalari va xo‘jalik yurituvchi sub'ektlar, 
shu jumladan qo‘shma xorijiy sheriklar rahbarlarining agentlik vakolatidagi 
masalalar bo‘yicha hisobotlarini Mahkamalararo kengash majlisida eshitish; 
– tegishli idoralardan standartlashtirish bo‘yicha texnik qo‘mitalar va tayanch 
tashkilotlar tuzishni talab etish. 
Vazirlar Mahkamasining 5 avgust 2004 yil № 373 “Standartlashtirish, 
metrologiya 
va 
sertifikatlashtirish 
O‘zbekiston 
agentligi 
tuzilmasini 
takomillashtirish va faoliyatini tashkillashtirish to‘g‘risida” Qarori 
Qaror O‘zstandart Agentligining asosiy vazifalari saqlangan holda uning 
tuzilmasini takomillashtirish va faoliyatini tashkillashtirishga yo‘naltirilgan. 
Axborot-ma'lumotnoma markazi tuzildi, xalqaro aloqalar bo‘limi sektorga 
aylantirildi, axborot texnologiyalarini joriy etish va sifat tizimini joriy etish 
bo‘limlari tugatilib, ularning ishlari tegishli boshqarmalarga berildi. Moliya-iqtisod 
bo‘limi boshqarmaga aylantirildi. 

---

Standartlashtirish va metrologiya boshqarmalarida standartlashtirish va 
standartlar ustidan davlat nazorati bo‘limlari birlashtirildi. 
Maxsus jamg‘arma mablag‘larini sarflash yo‘nalishlari kengaytirildi: 
standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va akkreditlash bo‘yicha xalqaro 
va hududiy tashkilotlar bilan hamkorlik tadbirlariga va bu tashkilotlarga a'zolik 
badallarini to‘lash; kadrlar tayyorlash; asosiy fondlarni kapital ta'mirlash; davlat 
nazorati va b. 
O‘zstandart Agentligi to‘g‘risida qoida tasdiqlandi. Uning asosiy vazifalari 
quyidagicha belgilandi: 
a) 
O‘zbekiston 
Respublikasining 
“Standartlashtirish 
to‘g‘risida”, 
“Metrologiya to‘g‘risida”, “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish to‘g‘risida” 
Qonunlarini va standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohasidagi 
boshqa qonun va me'yoriy-huquqiy hujjatlarning amalda bajarilishini ta'minlash; 
b) xalqaro standartlarni, shu jumladan sifatni boshqarish tizimi bo‘yicha 
standartlarni qo‘llanish asosida standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish, 
mahsulot sifatini va raqobatbardoshligini oshirish sohasida yagona davlat siyosatini 
amalga oshirish; 
v) standartlashtirish tizimlari, o‘lchashlar birliligi, sertifikatlashtirish, 
akkreditlash va bu sohalardagi iliiy-texnikaviy axborotlarni tarqatish, shuningdek 
ularni xalqaro, davlatlararo, xorijiy mamlakatlarning milliy tizimlari bilan 
uyg‘unlashtirish; 
g) mahsulot, xizmatlar, ishlarning xavfsizligi va sifatiga talablarga rioya 
qilinishi va ishonchsiz o‘lchov natijalarining salbiy oqibatlaridan himoya qilish 
bo‘yicha iste'molchilarning huquqlarini ta'minlash bo‘yicha chora-tadbirlarni 
amalga oshirish; 
d) standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohasida kadrlar 
tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha ishlarni tashkillashtirish.