4- amaliy Qurilish maydonining tuproq ishlari xajmini xisoblash

—6 —
1.2. Loyiha (reja) va ishchi belgilarini aniqlash


Kurs loyihasini bajarishda berilgan maydonni nol balansi asosida tekislash tavsiya etiladi. Bu holda maydonning o‘rtacha reja belgisi to‘rt yoqli prizmalar usulida quyidagicha aniqlanadi:



Bu yerda -mos ravishda bitta, ikkita va x.k to‘rtta kvadratga (to‘g‘ri to‘rtburchakka) tegishli bo‘lgan cho‘qqilarning tabiiy belgilari (3,a- rasm);
n- kvadratlar (to‘g‘ri to‘rtburchaklar) soni.

3 - rasm. O’rtacha reja belgisini aniqlashda maydonni kvadratlarga bo‘lish sxemalari
Bu holda maydonning istalgan nuqtalaridagi (kvadratlarning cho‘qqilaridagi) loyiha belgilari quyidagicha aniqlanadi :
Bu holda maydonning istalgan nuqtalaridagi (kvadratlarning cho‘qqilaridagi) loyiha belgilari quyidagicha aniqlanadi:



bu yerda i- berilgan nishablik;
l_1..n - buralish o‘qidan loyiha belgisi aniqlanadigan nuqtalargacha bo‘l­gan masofalar, m. (Buralish o‘qlarining xolati 4-rasmda ko‘rsatilgan).



4-rasm. Loyiha belgilarini aniqlash sxemasi a,b-maydon nishabligi bir tomonga; v-maydon nishabligi ikki tomonga.
Maydondagi xar bir kvadrat cho‘qqilaridagi ishchi belgilari loyiha va tabiiy belgilarning farqi tarzida aniqlanadi
(1.7)
Aniqlangan loyiha ishchi belgilari va tabiiy belgilar xar bir kvadrat cho‘qqisiga quyidagicha yozib chiqiladi:





Ishchi belgilari (h_i) oldidagi musbat (+) ishora "ko‘tarma"ni, manfiy (—) ishora esa "o‘yilmani" bildiradi.


1.3. Nol chizig‘i o‘rnini aniqlash
Nol chizig‘i o‘yilma va ko‘tarma orasidagi chegara hisoblanadi. Uning o‘rnini aniqlash uchun dastlab maydondagi ishchi belgilari nolga teng bo‘lgan nuqtalar o‘rni aniqlanadi. Bunday nuqtalar ishchi belgilari ikki xil ishorali, ya’ni (+) va (—) bo‘lgan kvadratlar cho‘qqilari orasida joylashadi. Nol nuqtalari o‘rnini ikki xil usulda aniqlash mumkin: