4- maruza. Yo’l belgi chiziqlari va ularni o’rnatishda qo’yiladigan talablar

Belgilash chizig’ini chizadigan mashina. Gorizontal belgilash chizig’i (asosan bo’ylama chiziq) yo’l to’shamasiga belgi chizish mashinasi bilan chiziladi.
Boshqa hollarda belgi qo’lda, bo’yoq purkagich, termobiriktirgich yoki cho’tka bilan (andozaga qarab) chiziladi.
Quyidagi alomatlariga qarab mashinalarni uchta guruhga bo’lish mumkin: vazifasiga, yurish qismining turi va chiziq chizish usuliga qarab.
Mashinalarning vazifasi u ishlatiladigan hududga (shahar ko’chasi, avtomagistral, aerodromga) bog’liq bo’ladi.
Yurish qismiga qarab mashinalar qo’l mexanizmlari, qo’lda boshqariladigan o’zi yurar mashinalar, o’ziga xos yoki avtomobil shassisidagi o’zi yurar mashinalar, tirkagich agregatlar, yuklanadigan jihozlar va hk. bo’linadi.
CHiziqni bo’yoq yoki plyonka bilan o’tkazadigan, plyonka, knopka, plita va hk. yotqizadigan mashinalar bo’ladi.
CHiziqni mexanizatsiya bilan chizilishi ishlatiladigan materialga bog’liq bo’ladi.
Bo’yoq kompressorsiz, pnevmatik yoki kinetik usul bilan bo’yalishi mumkin; termoplastik – pnevmatik, kinetik yoki gravitatsiya usulida yotqiziladi.
Kompressorsiz usulda bo’yoq bakdan bo’yoq purkagichga bosim bilan keladi va birikmada ajralib bitta fazali oqim bo’lib chiqadi. Bo’yoq o’tkaziladigan qismdagi bosim siqilgan havo (ballondan) yoki qo’l nasosi bilan hosil qilinadi.
Pnevmatik usulda kompressor bosim bilan bo’yoq idishga, eritgich solingan idishga va bo’yoq purkagichga havo beradi. Bundan tashqari siqilgan havo mexanizmlarni harakatlantirishga ham ishlatiladi.
Bo’yoq yoki eritilgan termoplast bosim bilan bo’yoqpurkagichga keladi, uning birikmasida oqim parchalanadi va ochiq joylaridan ikki fazali dispergirlangan aralashma bo’lib sochilib chiqadi.
Bo’yoq purkagichga ikkita pnevmatik yo’l keladi – bittasi uning ishini boshqaradi, ikkinchisi esa materialni purkaydi.
Kinetik usulda material bo’yoqpurkagichga nisbatan katta bosim bilan kelib (30 -120 kgs/sm²) kesmasi kichik ochiq joydan purkaladi. Bosim keskin o’zgargani uchun material kichik zarralarga parchalanadi.
Gravitatsiya usulida oqadigan darajagacha kelguncha eritilgan termoplastik material o’z og’irligi bilan ochiq joydan to’shamaga oqib tushadi. Material quyuq bo’lgani va chiqish joyining shakli chiziq konturini aniq qiladi.
Yuqorida aytilgan usullardan ko’proq pnevmatik va gravitatsion usullar ko’proq ishlatiladi.
Birinchi usulda ish ko’proq bajariladi, uskuna ishonchli bo’ladi, boshqarish oson; ikkinchi usul esa uskuna sodda bo’lgani uchun ko’proq ishlatiladi.
Alohida platformaga biriktiriladigan DE-ZA va DE-18 mashinalarining asosiy qismlari quyidagilardan iborat bo’ladi: kompressor, moy va namlikni ajratuvchi qabul qilgich, boshqarish pulti qo’yilgan quvurlar tizimi, parrak bilan aralashtirilgan bo’yoq baki, eritgich solinadigan bak, ishlash organi, elektr jihozlari, avtomatik uzilgan chiziq chizadigan elektron vosita. Mashina chiziq tushiriladigan yo’ldan to’g’ri yurishi uchun to’g’rilash moslamasi qo’yilgan
Ishchi organi to’shamada aylanadigan ikkita cheklovchi gardish bilan ular o’rtasiga qo’yiladigan forsunkadan iborat bo’ladi. Bir-biridan ma’lum oraliqda bo’ladigan gardishlar forsunkadan chiqadigan olovni cheklab chiziq shaklini hosil qiladi. Gardishlarga jips turadigan qirgichlar ularga yopishgan buyoqni tozalab, bo’yoq idishga soladi.
DE-ZA mashinasining ishlash organi o’ngda joylashgan, DE-18 mashinasiniki esa orqada, uchta forsunka bilan uch juft cheklovchi gardishdan iborat bo’ladi, bir vaqtning o’zida uchta chiziq chizish imkonini beradi. Ikkala mashinaning ham bo’yoq purkagichi bilan bo’yoq va eritgich quyishga ishlatiladligan nasosi bor.
Bo’yoq bilan belgilash chizig’i chizilganda quyidagi ishlar bajariladi: yo’l to’shamasi chang, tuproq, eski bo’yoq, moy dog’lari va boshqa hokozolardan tozalanadi;
-chiziq o’tadigan joy bo’rlanmagan ip bilan belgilanadi;
-bo’yoqni tayyorlash (aralashtirish, quyuqligini bilish, filtrdan o’tkazish, bakka solish);
-to’shamaga bo’yoq surish.
Bo’yoq havo harorati +5°S darajadan past bo’lmagan sharoitda, bir qavat qilib suriladi. Sonlar, xarflar, ko’rsatgichlar to’shamaga qo’lda, trafaret ishlatib, bo’yoq purkagich, cho’tka yoki valik bilan ikki qavat qilib chiziladi. Ikkinchi qavat birinchi qavat yozilganidan keyin 2 soat o’tganda chiziladi.
Nur qaytarish elementi sifatida mikrosoqqalar ishlatilganda, ular mashinaning maxsus bunkeriga solinadi, undan quvurlar bilan termoplastikning issiq yuzasiga tushiriladi.
Belgilash chizig’i chizilayotganda albatta xavfsizlik qoidalariga amal qilish kerak. Ish himoya kiyimida, qo’lqop kiyib, ko’zoynak taqib bajariladi.