4 – Mavzu: Faoliyat va motivatsiya. Temperament, Xarakter va Qobiliyat Reja

Ijtimoiy perseptiv jarayonlarda individ quyidagilarni idrok etishi mumkin:

A.oʻz guruhiga munosib individni;

B.boshqa guruhga mansub individni;

C. oʻzining guruhini;

D. oʻzga guruhni.

Ijtimoiy perseptiv jarayonlarda guruh quyidagilarni idrok etishi mumkin:

A.oʻz individini;

B.oʻzga guruh individini;

C.oʻzini;

D.oʻzga guruhni.

Rus psixologi A.A.Bodalev "insonni inson tomonidan idrok etilishiga" sinonim ravishda "insonning boshqa insonni bilishi" iborasini qoʻllaydi. Inson jamiyat a’zosi sifatida qabul qilinganligi sababli muloqotda ham shaxs sifatida namoyon boʻladi. S.L.Rubinshteyn aytganidek, "biz insonni tashqi xulq-atvoriga qarab uni oʻqiymiz". Bundan, insonni tashqi qiyofasi uni qanday shaxs

ekanligidan dalolat berishini anglashimiz mumkin.

"Boshqa odamni bila turib, oʻrganayotgan individning oʻzi ham shakllanadi"- deb yozadi L.S.Vigotskiy.

Insonni inson tomonidan idrok etilishida eng kamida ikki kishi jalb qilingan boʻlishi lozim boʻlib, ularning ikkalovi ham faol sub’ektdir. Demakki oʻzaro idrok jarayonida ikkala tomon bir-birlarining ehtiyojlari, motivlari va yoʻnalishlarini bilishlari va oʻzlarini qarama-qarshi tomon oʻrniga gʻoʻya olishlari lozim. Muloqot jarayonida bir-birini idrok etayotgan odamlar bir-birini tushunishga harakat qiladilar. Buning uchun quyidagi mexanizm ishga solinadi:

A.identifikasiya;

B.refleksiya;

C.stereotipizasiya.

D.empatiya

Identifikasiya (lotincha tenglashtirish) -u kishiga tenglashtirish, baravarlash ma’nosini anglatib, insonning oʻzini xayolan suhbatdoshi oʻrniga qoʻyish orqali uning fikrlari va tasavvurlarini tushunishga intilishi.

Refleksiya (lotincha aks ettirish) - insonning suhbatdoshi tomonidan qanday idrok etilayotgani va tushunilayotganini anglashga intilishi. Kishini kishi tomonidan idrok qilinishini ikkilangan oynadagi aks ettirishga oʻxshatish mumkin. Odam boshqa kishini aks ettirar ekan, shu bilan birga oʻzini ham aks ettiradi, agar kishi oʻzi muloqotga kirishadigan kishilar haqida toʻliq, ilmiy asoslangan axborotlarga ega boʻlsa, ular bilan bexato aniqlikda oʻzaro ta’sir oʻrnatishi mumkin. Biroq sub’ekt hamma vaqt bunday aniq ma’lumotga ega emas. Shuning uchun u boshqalar xatti-harakatining sabablarini oʻylab chiqishga majbur boʻladi. Boshqa kishining harakatlarini tushuntirish uchun faoliyat motivlari, his-tuygʻular, intilish va fikrlashning oʻylab chiqarilishi kauzal atribusiya deb ataladi. Oʻqituvchilar tomonidan bola harakatlarining shunday sababini talqin qilinishi maktabdagi pedagogik muomalani qiyin-lashtiradi.