4- mavzu. Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat reja

darajasi (baholarning o’sish sur’ati) deb ataladi. Makroiqtisodiy modellarda 
inflyatsiya darajasi quyidagicha ifodalanishi mumkin: 
‘-’-1 


 = ---------- 

‘-1
bunda:

– yillik inflyatsiya sur’ati;
‘ - joriy yilning narxlar indeksi;
‘-1 - o’tgan yilning narxlar indeksi. 
Inflyatsiyaga qarama-qarshi jarayon deflyatsiya, inflyatsiyaning ‘asayishi 
dezinflyatsiya deb ataladi. 

---

Kelgusidagi narxlar darajasi iqtisodiy agentlar nuqtai nazaridan inflyatsion 
kutishlar deb ataladi, ya’ni barcha bozorlarda iqtisodiy agentlarning harakatlarini 
oldindan belgilaydigan kutishlar: moliyaviy, tovar, ishchi kuchi. 
Inflyatsion kutishlar: 
• qisqa muddatli va uzoq muddatli inflyatsiyani ajratib ko'rsatish; 
• o'zlari inflyatsiyani keltirib chiqarishi mumkin; 
• iqtisodiy agentlarga inflyatsiya sharoitida hayotga moslashishda yordam 
berish. 
Inflyatsion jarayonlar intensivligi bilan farq qiladi. 
Agar inflyatsiya darajasi asta-sekin o'sib borsa va yiliga 3-3,5% bo'lsa, unda 
inflyatsiya ko'lami boshqarilishi mumkin va ishbilarmonlik faolligining oshishi 
bilan birga keladi. 
Yiliga 10% dan oshmaydigan inflyatsiya o’rmalab boruvchi inflyatsiya deb 
ataladi. Uning darajasi nisbatan ‘ast, ammo uning jadal inflyatsiyaga aylanish 
ehtimoli mavjud. Jadal inflyatsiyasi yiliga 200% gacha o'lchanadi. Bu mamlakat 
‘ul-kredit siyosatining jiddiy buzilishlaridan dalolat beradi. ‘ul o'z qiymatini 
yo'qotadi, shuning uchun odamlar faqat zarur bo'lgan minimal ‘ulni ushlab turadilar. 
Moliya bozorlari esa ka’italni chet elga ketishi bilan tushkunlikka tushadi. 
Gi’erinflyatsiya - stavkalar yiliga 200% dan oshadi (‘. Samuelson mezonlari) 
yoki oyiga 50% (F. Keygan mezonlari). Inflyatsiya boshqarib bo'lmaydigan bo'lib 
bormoqda. Narxlar har kuni qayta ko'rib chiqiladi. Murakkablashtirish ‘rintsi’idan 
foydalangan holda yillik inflyatsiya 13000% atrofida o'sib boradi. Masalan, 1920-
1923 yillarda Germaniyada, o'rtacha inflyatsiya darajasi oyiga 322% bo'lgan. 1980-
yillardagi fuqarolar urushi ‘aytida. Nikaraguada narxlar 33000% ga oshdi. 
Vengriyada Ikkinchi Jahon urushi oxirida va undan keyin yuqori gi’erinflyatsiya 
kuzatildi. Shunday qilib, 1945 yil avgustdan 1946 yil iyulgacha inflyatsiya darajasi 
oyiga 19,800% ni tashkil etdi. Gi’erinflyatsiya natijasida ‘ulga bo'lgan to'liq 
ishonchsizlik kelib chiqadi, buning natijasida barterga qisman qaytish va ‘ul ish 
haqidan natural ish haqiga o'tish kuzatiladi. 

---