4-Mavzu: azotli o’G’itlar ishlab chiqarish va ularning turlari reja

CaC₂ + N₂ CaCN₂ + C
Xom ashyo sifatidagi azot havodan, CaC₂ esa ohak va ko’mirdan olinadi (CaO + 3C = CaC₂). Bu o’g’it tarkibida 20-22% azot bor. kalsiy sianamid tashqi ko’rinishi jihatidan, yengil, qora yoki qoramtir-sariq rangli kukun bo’lib, ortish paytida kuchli changiydi, chang ko’zga va teriga tekkanda ko’zni yoshlatib, terini qizartirib, yara hosil qiladi. Bu o’g’it bilan ishlaganda himoya vositalaridan foydalanish tavsiya etiladi.

Kalsiy sianamidning boshqa o’g’itlardan farqi shuki, u suvda yomon eriydi. Tuproqqa solinganda gidrolizlanadi va asta-sekin mochevinaga, keyin esa ammoniy karbonatga aylanadi. Bu o’g’itning fizik xususiyatlarini hisobga olib, sernam Tuproqlarga, kuzgi ekinlarga, sholiga solish tavsiya etiladi. Azotli o’g’itlar Tuproqqa qaysi shaklda solinmasin, ular nihoyasida nitratlar yoki ammoniyli formaga o’tib, keyin o’simliklar tomonidan o’zlashtiriladi. Azotli o’g’itlarning eng muhim xususiyatlarini quyidagi 69-jadvaldan ko’rish mumkin.

69-jadval
Azotli o’g’itlarning eng muhim xususiyatlari

O’g’itlar	Asosiy birikmalari	Azotning miqdori, %	Boshqa oziq moddalar miqdori	Suvda eruvchanligi	Nam tortishi	Qotib qolishi
Ammiakli selitra	NH4NO3	34-35	-	juda tez	juda tez	tez
kalsiy selitra	Ca(NO3)2	13-15	20 Ca	tez	-	yopiq idishda qotmaydi
Natriyli selitra	NaNO3	16,0	27 Na	tez	o’rtacha	uncha emas
Suvsiz ammiak	NH3	82	-	tez	-	-
Suvli ammiak	NH3+H2O	20	-	tez	-	-
Sulfat ammoniy	(NH4)2SO4	20-21	-	tez	juda sekin	sekin
Mochevina (karbamid)(	NH2)2CO	46	-	juda tez	sekin	-
kalsiy sianamid	CaCN2	20-21	39 Ca	Suvda parch.	Juda sekin	-

70-jadval
Keng qo’llaniladigan azotli o’g’itlarning massasini
taxminiy o’lchash usullari, g

O’g’itlar turi	Stakan (200 sm^3)	Gugurt qutisi	Osh qoshiq (15 sm^3)	Choy qoshiq (5 sm^3)
Ammoniy sulfat	186	19	14	5
Ammiak selitrasi	165	17	12	4
Mochevina	130	13	10	3

Nazorat savollari:

1. Azotli o’g’it olish manbalari.

   
   

2. Ammiakli azotli o’g’itlar olinishi xossalari.

   
   

3. Ammiakli selitra olinishi xossalari.

   
   

4. Ammoniy sulfatning xossalari olinishi.va saqlash haqida ma’lumot bering.

   
   

5. Ammoniy karbonat o’g’itining kamchiligi nimada?

   
   

6. Karbamid mochevinaning xossalari olinishi haqida ma’lumot bering.

   
   

http://fayllar.org