4-mavzu депозит (омонат) Бу боб материалларидан баҳраманд

Номинал ва реал ставка. 
Ўз жамғарилмаларингизни банкка келтирганингиз учун банк 
таклиф қиладиган фоизлар – бу номинал ставкадир. Айнан 
ана шу ставка шартномада акс эттирилади. Шу ставка бўйича 
банк депозит (омонат)чи билан барча ҳисоб-китобларни 
олиб боради. Агар шартномада 8,0% кўрсатилган бўлса, 
депозит (омонат) муддати тугаганидан сўнг ўз пулингизни 
ва яна унинг шунча фоизга тенг бўлган қисмини ҳам қўшиб 
оласиз. Бу ҳеч қандай ташқи омилларга, жумладан, инфляцияга 
ҳам боғлиқ бўлмайди. Инфляция эса шу йилда бироз 
юқорироқ, масалан, 9,0%ни ташкил этган бўлиши мумкин. 
Жамғарилмаларнинг 
сотиб 
олиш 
қобилиятига 
инфляциянинг таъсирини ҳисобга олиш учун реал ставкани 
ҳисоблашни билиш керак. Унча катта бўлмаган инфляцияда 
уни ҳисоблаш учун қуйидаги формуладан фойдаланиш 
мумкин: 
Реал ставка = номинал ставка – инфляция 
Бизнинг юқоридаги мисолимизда депозит (омонат) бўйича реал 
ставка салбий даражага, яъни -1 га тенг. Шунинг учун ҳам биз 
қуйидаги 
фикрнинг 
тўғрилигини 
доим 
тасдиқлаймиз: 
ўзларининг маблағларини депозит (омонат)га жойлаштирувчи 
инсонлар бойга айланмайдилар, лекин улар инфляциянинг 
ўзларини камбағал қилишига ҳам йўл қўймайдилар. 
Ҳақиқатдан ҳам бизнинг юқоридаги мисолимиздан кўриниб 
турганидек, депозит (омонат)даги пул маблағлари 1,0%га 
қадрсизланган. Агар шу пуллар ўша муддатда уйда 
қолганларида борми, улар 9,0%га ўзларининг қийматини 
йўқотган бўлар эди. 
Келажак 
учун 
ўз 
жамғарилмаларимизни 
режалаштираётган пайтда биз инфляциянинг 
қандай 
бўлишини билмаймиз. Лекин биз унинг прогнози (башорати)ни 
Ўзбекистон Марказий банкининг 
тегишли сайти 
95

---

маълумотларидан билиб олишимиз мумкин. Зеро, инфляция 
даражасига таъсир кўрсатиш бу молиявий институтнинг энг 
асосий вазифаси ҳисобланади. Бу прогноз (башорат)дан 
фойдаланиб, баҳоларнинг кутилаётган ўсишига қараб 
тузатилган депозит (омонат)имиз бизга қанча ҳақиқий даромад 
келтиришига, яъни унинг реал даромадлилиги қандай 
бўлишига баҳо беришимиз мумкин.