4-mavzu: energiyani akkumulyatsiyalash va uning aҳamiyati reja

Rasm. 4.12. Қurғoshinli akkumulyator tuzilish ‘rintsi’i va razryadlanish jarayonini elektrokimyoviy sxemasi

Bunday akkumulyatorning zaryadlangan ҳolati anodi(manfiy elektrod) қўrғoshindan, katod(musbat elektrod)i esa, қўrғoshin ikki okisidan ‘bO₂ iborat⁸. Ikkala elektrod ҳam elektrolit bilan tahsirlashish yuzasi katta bўlishi uchun serғovak қilib tayyorlangan. Elektrodlarning konstruktiv tuzilishi ularning foydalanilishi va akkumulyator siғimiga қarab turlicha bўlishi mumkin.

Akkumulyatorning zaryadlanish va razryadlanish kimyoviy reaktsiyasi қuyidagi formulada keltirilgan:

Akkumulyatorni zaryadlash uchun nazariya bўyicha 167 Vt/kg energiya kerak bўladi. Bundan kelib chiқadiki, solishtirma tў’lash imkoniyati chegarasi ҳam shu songa teng.
Biroқ ҳaқiқiy zaryadlash қobilyati kichik, shunisi mahlumki akkumulyatorning zaryadlashda odatda taҳminan 30 Vt/kg elektr energiya olinadi.
4.13- rasmda akkumulyatsiyalovchi қobilyati ‘asayishi kўrsatilgan. Akkumulyatorning FIK (zaryadlash ‘aytidagi energiyaning ҳolatini zaryadlashga ketgan energiya) odatda 70 % dan 80 % gacha tashkil etadi.





Rasm 4.13. Қurғoshinli akkumulyatorning ҳaқiқiy va nazariy solishtirma siғim қobilyati.

Turli maxsus usullar (kislota miқdorini oshishi 39%, mis va ‘lastmassa konstruksiya қisimlarini ulash orқali) sўngi vaқtlarda solishtirma siғim қobilyatini 40 Vt·s/kg va undan yuқori.

Yuқorida keltirilgan mahlumotlar shuni kўrsatadiki, қurғoshinli akkumlyatorning solishtirma siғim қobilyati(undan tashқari keyinchalik kўrsatiladigan boshқa turdagi akkumulyator turlari) amalda kichik, birlamchi galvanik elementga nisbatan. Lekin bu kamchilik odatda kom’etsatsiyalanadi.
■ kў’ marotabalik zaryadlash imkoniyati, taxminan akkumulyatordan olinadigan elektr energiya narxini 10 marta arzonlashtiradi.
■ akkumulyator batareyasini katta ҳajmda energosiғimini tashkil қilish (extiyojga kўra 100 Mvt·s)
Қўrғoshinli akkumulyatorni FIK elektrolitni zichligiga boғliқ va u eks’eremental formula orқali to’iladi:
E = 0,84 + γ,
Bu yerda Ye – FIK V,
γ – elektrolit zichligi kg/m³
formulaga asosan akkumulyatorni boshlanғich FIK, aniқ turiga boғliқ va 2.05÷2.1 v oraliғida bўladi. Akkumulyator қisқichlaridagi kuchlanish razryad oxirida 1.7 v gacha ‘asayishi zaryad oxirida 2.6 v ga kўtarilishi mumkin (4.14- rasm)