4-Мавзу. ХХ асрнинг иккинчи ярми – XXI асрнинг бошларида умумий фаровонлик назариясининг ривожланиши Режа

1.Протестантлик либерал: оиланинг энг кам фаровонлиги; шунга қарамай, меҳнат бозорида нисбатан эгалитар гендер вазият; оилавий имтиёзлар оналарга мос бўлмаган тарзда тўланади. 2. Силжиган христиан – демократик: аёллар учун кучли ишлаш рағбатлари йўқ, аммо уйда қолишга рағбатлар кучли.
Оиланинг фаровонликка йўналтирилганлиги Аёлларнинг ишлаш хоҳиши
Феррера (1996)	Инглиз-саксон: юқори давлатчилик, муҳтожлик текширувчига асосланган ижтимоий ёрдам; аралаш молиялаш тизими; давлат маъмурияти томонидан тўлиқ бошқариладиган юқори интеграционаллашган ташкилий тузилма Бисмаркча: лавозим (ва/ёки оилавий аҳволи) ва ижтимоий ҳуқуқлар ўртасидаги кучли алоқадорлик; имтиёзлар даромадларга мутаносиб; қўйилмалар орқали молиялаштириш; асосан, иш берувчилар уюшмалари орқали бошқариладиган суғурта чизмалари. Скандинавияча: фуқаролик ҳуқуқи сифатида ижтимоий муҳофаза; умумий қоплаш; турли ижтимоий хатарлар бўйича нисбатан катта қайд қилинган тўловлар; асосан, фискал тизим орқали молиялаштириш; кучли ташкилий интеграция. Жанубий: даромадлари бўйича кафолатлар фрагментар тизими лавозими билан боғлиқ; энг кам ижтимоий ҳимоя тармоғисиз катта тўловлар; фуқаро ҳуқуқи сифатида соғлиқни сақлаш; пуллик имтиёзлар ва молиялаштириш аниқлиги; бадаллар ва фискал тизим орқали молиялаштириш	Кириш қоидалари (қабул қилинувчанлик) Имтиёз формулалари Молиялаштириш меъёрлари Ташкилий-бошқарувчилик тизимлаштириши
Боноли (1997)	Британияча: қўйилмалар орқали молиялаштирилган ижтимоий тўловлар паст улуши (Бевериж); паст ижтимоий сарфлар, ЯИМ га нисбатан фоизда. Минтақавий: қўйилмалар орқали молиялаштириладиган ижтимоий сарфлар юқори улуши (Бисмарк); юқори ижтимоий сарфлар, ЯИМ га нисбатан фоизда. Нордик: қўйилмалар орқали молиялаштириладиган ижтимоий сарфлар паст улуши (Бевериж); юқори ижтимоий харажатлар, ЯИМ га нисбатан фоизда. Жанубий: қўйилмалар орқали молиялаштириладиган ижтимоий сарфлар юқори улуши (Бисмарк); паст ижтимоий харажатлар, ЯИМ га нисбатан фоизда.	Бисмарк ва Бевериж моделлари Давлат харажатлари миқдори
Корпи ва Палм (1998)	Асосий ҳимоя: фуқаролик ва қўйилмаларга асосланган ҳуқуқ; ягона тўловлар ставкаси тамойилини қўллаш. Корпоративистик: Ишчи кучи лавозим тоифалари ва мансублигига асосланган ҳуқуқ; ягона ставка тамойилини ва даромадларига боғлиқ тўловларни қўллаш. Қамраб олувчи: фуқароликка ва ишчи кучи мансублигига асосланган ҳуқуқ; даромадларга боғлиқ тўловлар ва ягона ставка тамойилини қўллаш. Кўзланган: исботланган эҳтиёжга асосланган ҳуқуқ; энг кам тўловлар тамойилини қўллаш. Давлат томонидан ихтиёрий молиялаштириладиган: аъзолик ёки қўйилмаларга асосланган ҳуқуқ; ягона ставка тамойилларини қўллаш ва даромадларга боғлиқ тўлов.	Ҳуқуқий асос Тўлов тамойиллари Ижтимоий суғурта дастурини бошқариш

Шунингдек, Лейбфрид 1992 йилдаги асарида ижтимоий сиёсатнинг тўртта тартиботини ёки Европа иттифоқига аъзо- мамлакатлар ўртасидаги камбағалликни ажратади: Скандинавия, “бисмаркча”, инглиз-саксон мамлакатлари ва “лотин камари” мамлакатлари.

Феррера ҳам ижтимоий сиёсат “жанубий” модели таснифлашига киритишни пухта далиллайди. У ижтимоий ҳимоя тизимининг қуйидаги тўртта ўлчовларида мужассамлашади: кириш қоидаси (қабул қилиш қоидалари); тўловлари бериладиган шароитлар; ижтимоий ҳимояни молиялаштириш меъёрлари, ва ниҳоят, ижтимоий ҳимоя турли чизмаларини бошқариш учун ташкилий-бошқарув тизимлаштириш. Ушбу ўлчовларга асосланиб, у Скандинавия, инглиз-саксон, “бисмаркча” ва жанубий мамлакатларни фарқлайди¹³⁹.
Эспинг-Андерсен концепцияси танқидининг қуйидаги тўлқини антипод-мамлакатларни (яъни Австралия ва Янги Зеландия) умумий фаровонлик либерал моделига киритиш билан боғлиқ. Ушбу нуқтаи назар ижтимоий фаровонликда ушбу мамлакатларнинг катта иштирокига асосланган. Артс ва Гелиссен кейинчалик Кастлзга (1998) таянади, Австралия ва Янги Зеландия ижтимоий ҳимояга стандарт либерал моделга нисбатан аниқ ва кенгайтирилган ёндашувга эга, деган хулосага келди. Чегаравий миқдор шу тариқа нисбатан юқори даражада ўрнатилган, аҳолининг катта қисми катта неъматларга эга бўлади. Кастлз хулосаларига мувофиқ, антиподлар муҳтожлар даромад даражасини қўллаб-қувватлаш яхши тизимларидан бирига эга. Қайта тақсимлашга ижтимоий дастурлар орқали эмас, балки анъанавий равишда иш ҳақини назорат қилиш ва бандликнинг муҳофазаланганлиги орқали эришилган. Шундай қилиб, бозорни тартибга солиш билан таъминланган кафолатланган даромад ушбу фаровонлик давлатларининг институционал таркибида муҳим роль ўйнайди. Шу сабабли антипод мамлакатлар фаровонлик давлатларининг алоҳида турини мужассамлаштиради, деган тасаввур ҳосил қилади. Бу Ф.Кастлз ва Д.Митчелл (1993) ларни ижтимоий сарфлар даромадларни қайта тақсимлашнинг ягона усули ҳисобланиши масаласига олиб келди. Давлатлар бозор самарасини ушлаб туриши мумкин бўлган ёрдам шароитида даромадларни ушлаб туришнинг бошқа воситалари ҳам мавжуд бўлиши мумкин.
Ниҳоят, Артс ва Гелиссенлар умумий фаровонлик давлатининг гендер жиҳатлари ҳақидаги масалага мурожаат қиладилар. Жинснинг омил сифатида киритилиши шуни кўрсатадики, Эспинг-Андерсен эътибор қаратмаган ижтимоий сиёсат бир бутун соҳалари мавжуд. Айниқса, фаровонлик ва ҳимояни таъминлашда оиланинг ўрнини тизимли муҳокамаси етишмайди. Нафақат давлат ва бозор, балки оила ҳам фаровонликни таъминлайди¹⁴⁰.
Шундай қилиб, умумий фаровонлик давлати таснифининг тузилишига ёндашувлар ва Эспинг-Андерсен концепциясига танқидий огоҳлантиришларни батафсил таҳлил қилиб, Артс ва Гелиссенлар фаровонлик давлатининг умумлаштирувчи таснифини тузиш ва назариясини янада ривожлантириш учун барча асослар мавжуд, деган хулосага келади¹⁴¹.