4-mavzu. Kalibrlar

Kalibrlar joizliklari. Standartga binoan silliq kalibrlarni ishlash uchun 
quyidagi joizliklar joriy qilingan: H teshiklar uchun ishchi kalibrlarniki (tiqin) (Hs 
о‘sha kalibrlarning о‘zida, faqat sferik о‘lchash yuzalariga ega bо‘lgan); H
1
– vallar 
uchun ishchi kalibrlarniki (skoba); Hp – skobalar uchun nazorat kalibrlarniki.
Nazorat jarayonida yeyiladigan о‘tuvchi kalibrlar uchun tayyorlashga 
ajratilgan joizlikdan tashqari, yeyilish uchun joizlik ham kо‘zda tutilgan. 
О‘lchamlari 500 mm gacha, joizlikligi IT8 kvalitetgacha bо‘lgan PR kalibrlarning 
yeyilishi detalning joizlik maydoni chegarasidan tiqinlar uchun Y va skobalar uchun 

---

Y
1 
qiymatiga chiqishi mumkin; joizlikligi IT9 dan IT17gacha bо‘lgan PR 
kalibrlarning yeyilishi о‘tuvchi chekka о‘lcham bilan chegaralanadi, ya’ni, Y = 0; 
Y
1
= 0. Shuni aytib о‘tish kerakki, yeyilish uchun joizlik maydoni kalibrning 
mumkin bо‘lgan о‘rtacha yeyilishini aks ettiradi.
Barcha о‘tuvchi kalibrlarning H(Hs) va H
1
joizlik maydonlari buyumning 
joizlik maydonining ichiga tiqin-kalibrlar uchun z va skoba-kalibrlar uchun z
1 
qiymatida siljitilgan. 
180 mm dan ortiq nominal о‘lchamlar uchun о‘tmaydigan kalibrlarning 
joizlik maydonlari ham detalning joizlik maydoni ichiga tiqinlar uchun 

,skobalar 
uchun 

1
qiymatida siljitilgan; bu 180 mm dan ortiq bо‘lgan val va teshiklarni 
kalibrlar yordamida nazorat qilishdagi xatoliklarni kompensatsiyalash uchun 
kiritiladi va xavfsizlik zonasini yaratadi. 180 mm gacha bо‘lgan NE kalibrlarning 
joizlik maydonlari tiqinlar uchun buyumlarning yuqori og‘ishiga, skobalar uchun 
esa quyi og‘ishiga simmetrik joylashgan, ya’ni 

= 0 va 

1 
= 0. 
Kalibrlarning joizlik maydonlari va ularning о‘tuvchi tomonlari yeyilishini 
detalning joizlik maydoni ichiga siljitish о‘tqazishlar xususiyatining buzilishini 
bartaraf qiladi, yaroqli detallar о‘lchamlarini joriy etilgan joizlik maydonlarida 
bо‘lishiga kafil bо‘ladi.