4-mavzu. Korxonalarning ishlab chiqarish faoliyatini ifodalovchi ko‘rsatkichlarni tahlil qilish usullari. Reja

1. Yalpi foyda= Sof tushum – sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish 
tannarxi. 
2. Asosiy ishlab chiqarish faoliyatidan kelgan foyda (zarar) = yalpi foyda 
– davr xarajatlari ± asosiy faoliyatdan olingan boshqa daromad (xarajat). 
3. Umumxo‘jalik faoliyatidan olingan foyda (zarar)= asosiy faoliyatdan 
olingan foyda + olingan dividendlar + boshqa olingan dividendlar ± olingan va 
berilgan qarzlar bo‘yicha foizlar ± boshqa olingan va to‘langan foizlar ± valyuta 
kursi farqi ± moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa daromad (xarajat). 
4. Soliq to‘lagunga qadar foyda (zarar)= umumxo‘jalik faoliyatidan kelgan 
foyda ± favquloddagi foyda (zarar). 
5. Sof foyda (zarar) = soliq to‘lagunga qadar foyda – foydadan soliq – 
boshqa soliqlar va ajratmalar. 
5.3. Mahsulot (ish va xizmatlar)ni sotishdan olingan moliyaviy natija va 
uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili. 
Xo‘jalik 
yurituvchi subьektlarning moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini 
belgilovchi mezon - sof foydadir. Sof foyda miqdorini aniqlash uchun “Mahsulot 
(ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish bo‘yicha xarajatlar tarkibi, 
mahsulot (ish, xizmat) tannarxiga qo‘shiladigan va moliyaviy natijalarni 
tarkib topishi haqidagi” Nizomga asosan oraliq foyda ko‘rsatkichlarini aniqlash 
kerak bo‘ladi. Tahlil qilish avvalambor, korxona yalpi foydasi va uning 
o‘zgarishiga ta’sir qiluvchi omillarni aniqlashdan boshlanadi. 
Mahsulotlar sotishdan olingan yalpi moliyaviy natija foyda yoki zarar 
quyidagi bog’lanishlar asosida aniqlanadi. Ya’ni, mahsulot (ish, xizmat)larni 
sotishdan olingan sof tushumdan shu mahsulot (ish, xizmat)larning ishlab 
chiqarish tannarxini chegirish asosida aniqlanadi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy 
natijalari tarkibida asosiy o‘rinni mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan 
yalpi foyda tashkil etadi. Moliyaviy natijalarning asosiy qismi mahsulot, ish , 
xizmatlarni sotishdan shakllanganligi sababli tahlildaasosiy e’tibor ushbu qatorning 
rejaga vao‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarishi va omilli ta’siriga qaratiladi. 
Ishlab chiqarishning cheklangan resurslaridan foydalanish samaradorligini 
oshirish ichki imkoniyatlarni izlab topishni taqozo etadi. Bu esa, o‘z navbatida, 
omilli tahlil usullaridan keng miqyosda foydalanishni talab qilmoqda.Shu 

---

boisdan,mahsulot sotishdan olingan foyda yoki zarar o‘zgarishida omilli tahlilga 
alohida ahamiyat beriladi.