4-мавзу: Креатив педагогика фанини ўқитиш шакллари Режа

Асарнинг 1-бобида таъкидлаб ўтилганидек, талабаларда креатив фиурлаш кўникмаларининг намоён бўлиши улар томонидан касбий билим ва кўникмаларнинг сидқидилдан, мамнун ҳолда ўзлаштириш даражасини кучайтиради (Beghetto, Kaufman, 2010).

• Асарнинг 1-бобида таъкидлаб ўтилганидек, талабаларда креатив фиурлаш кўникмаларининг намоён бўлиши улар томонидан касбий билим ва кўникмаларнинг сидқидилдан, мамнун ҳолда ўзлаштириш даражасини кучайтиради (Beghetto, Kaufman, 2010).
• ДСУА (CCSS)даги матнли мураккаблик талабалардан креатив фикрлашни ҳамда креатив фикрлаш кўникмаларига эга бўлишни талаб этади. Аммо, (42) филология фанлари бўйича инглиз стандарти (Энг яхши методистлар Ассоциациясининг Миллий маркази, Давлат мактаблари раҳбарларининг Бошқарув Кенгаши (NGA) томонидан ишлаб чиқилган стандартларнинг умумий таҳлили уларда таълим олувчи шахсида креатив потенциални ошириш чоралари белгиланмаганлигини кўрсатади.

Ушбу ҳолат ўқитувчидан ўз фаолиятида ДСУА (CCSS) талабларини қондириш йўлида талабаларнинг креатив потенциалини оширишга хизмат қиладиган ижодий нутқдан фойдаланишга эътибор қаратишни талаб этади. Талабаларнинг ижодий имкониятларини бирлаштириш учун эса ўқитувчи ўзининг дарс режаларини шундай тузиши керакки, бунинг натижасида ўқув ахборотларини ижодий қайта ишлаш орқали талабалар креатив фикрлаш имкониятига эга бўлсин.

• Ушбу ҳолат ўқитувчидан ўз фаолиятида ДСУА (CCSS) талабларини қондириш йўлида талабаларнинг креатив потенциалини оширишга хизмат қиладиган ижодий нутқдан фойдаланишга эътибор қаратишни талаб этади. Талабаларнинг ижодий имкониятларини бирлаштириш учун эса ўқитувчи ўзининг дарс режаларини шундай тузиши керакки, бунинг натижасида ўқув ахборотларини ижодий қайта ишлаш орқали талабалар креатив фикрлаш имкониятига эга бўлсин.
• Бунга эришиш учун фикрни ривожлантиринг (м: “фикрни
• ривожлантиринг”, тузинг (м: “режа тузинг”, ишлаб чиқинг (м: “ҳаракат механизмини ишлаб чиқинг”).

Ўқитувчилар талабаларнинг креатив фикрлашга ундашни хоҳлар экан, бу вақтда улар дарслар жараёнида талабаларнинг креактив фикрлаш қобилиятларидан унумли фойдаланиш ёки ана шу кўникмалар негизида уюштириладиган дарсларни ташкил этишда ўзларининг тасаввур имкониятлари ҳамда креатив потенциалларининг самарали фойдалана олишга эришишлари зарур.

• Ўқитувчилар талабаларнинг креатив фикрлашга ундашни хоҳлар экан, бу вақтда улар дарслар жараёнида талабаларнинг креактив фикрлаш қобилиятларидан унумли фойдаланиш ёки ана шу кўникмалар негизида уюштириладиган дарсларни ташкил этишда ўзларининг тасаввур имкониятлари ҳамда креатив потенциалларининг самарали фойдалана олишга эришишлари зарур.
• Гарчи бунга бир қарашда эришиш қийиндек туюлса-да, бироқ, мазкур жараён у қадар қийин кечмайди. Қолаверса, ўқитувчи томонидан қўлланилаётган ахборот воситалари (м: тартиблашга доир математик мисолнинг кўрсатмали намойиш этилиши) ҳам талабаларнинг креатив фикрлаш қобилияти, тафаккурини ривожлантиришга ёрдам беради.

• 3.1-жадвал. Креатив фикрлашни ифодаловчи феълларни қўллаган ҳолда ДСУА (CCSS)ни қайта шакллантириш

• Намунавий стандарт (

• RI.2.2

• ):

• параграфларни матн

• чегараларида аниқлаш орқали уларни кичик параграф

• матнининг асосий мавзуси билан ўзаро мувофиқлаштириш

• Мазмун, мавзулар, кичик

• мавзулар, тушунчаларни ўзаро

• мувофиқлаштиринг

• Тала

• балар параграфнинг “ядроси” сифатида

• бош мавзу нимадан иборат эканлигини

• тушуна олишлари ва кичик параграфларнинг матни

• тушунчаларни билишлари керак

• Фикрлаш босқичида стандартдаги

• таянч феълларни креатив

• фикрлашни ифодаловчи

• феъллар

• билан алмаштиринг

• Мувофиқлаштириш

• –

• алмаштириш

• Қайта шакллантирилган стандарт:

• параграфларни матн чегараларида аниқлаш орқали уларни тугал

• фикрни ифодаловчи сўзлар ёрдамида кичик параграф

• матнининг

• асосий мавзуси билан ўзаро

• мувофиқлаштириш

Стандарт: Масалан: Талабаларга бирор бир асардан иҳтибос ёки парча ўқиб беринг. Ўқиб берилган парча ёки иҳтибос асарнинг умумий моҳиятини ёритиб бериши лозим.	Дарс ёки машқ: Масалан: Карл Сэндбургнинг “Туман” асарида туманга берган таърифи асосида мазмунини ўзгартирмаган ҳолда қўшимча таъриф ёзиш (“Fog,” 1916)
Креатив фикрлаш кўникмаси: Масалан: Яратувчанлик	Креатив натижа/маҳсулот: Масалан: Ҳеч қандай
Креатив йўл: Масалан: Креатив йўл 1 (феъл ва тушунчалар)	Дарснинг қайси қисмида юзага келади? Масалан: Дарснинг кейинги босқичида
Стандарт:	Дарс ёки машқ:
Креатив фикрлаш кўникмаси	Креатив натижа/маҳсулот
Креатив йўл	Дарснинг қайси қисмида юзага келади?
Стандарт:	Дарс ёки машқ:
Креатив фикрлаш кўникмаси	Креатив натижа/маҳсулот
Креатив йўл	Дарснинг қайси қисмида юзага келади?

• 3.5-жадвал. Креатив кўникмаларни режалаштиришга мўлжалланган варақа

3. Педагогларда креативлик сифатларини ривожлантириш босқичлари.

• 3. Педагогларда креативлик сифатларини ривожлантириш босқичлари.
• Креативлик “турли вазиятларда таълим ва тарбияга оид масалалар юзасидан қарорларни қабул қилишда яққол намоён бўлиб, у педагогнинг ижодий фаоллигини тавсифлайди”. Моҳиятига кўра ОТМ педагогларида креативлик сифатларини ривожлантириш улар томонидан педагогик, психологик ҳамда мутахассислик фанлари асосларидан тўла хабардор бўлиш, улар томониан ўзлаштирилган билимларни амалиётда фаол қўллай олиш кўникма ва малакаларини шакллантириш ҳисобига кечади.
• Турдиева М. Олий таълим муассасалари талабаларида педагогик тафаккурни шакллантириш. – Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2008. – 15-б.

Босқичлар	Мазмуни
Табиий имкониятларга асосланувчи креативлик	Индивиднинг ўзига хос хатти-ҳаракатларини ифодалайди
Бирламчи (умумий) креативлик	Шахснинг ижодкорлигини намоён этувчи умумий қобилият (у боланинг 3-5 ёшида намоён бўлиб, 6-7 ёшида унинг хатти- ҳаракатларида яққол ифодаланади
Ихтисослашган креативлик	Ижтимоий фаолиятнинг муайян тури бўйича ижодкорликни намоён этувчи қобилият (унга кўра касбий-ижодий фаолият тажрибаларига таянган ҳолда, унинг таъсирида умумий креативлик янада ривожланади)

• 2-жадвал. Креатив шахснинг шаклланиш босқичлари

Босқичлар	Мазмуни
1-босқич	Педагогик, психология, фалсафа, эстетика каби фанлар (туркум фанлар)нинг назарий-методологик асосларини ўзлаштириш
2-босқич	Ўзлаштирилган назарий билимларни узлукли ва узлуксиз педагогик амалиёт даврида, шунингдек, амалий машғулотлар ва мустақил таълим жараёнида амалиётга тадбиқ этиш кўникмаларини ҳосил қилиш
3-босқич	Мустақил равишда ўқиб-ўрганиш ва ижодий изланиш асосида ҳосил қилинган амалий кўникмаларнинг малакаларга айланишига эришиш
4-босқич	Мавжуд назарий билим, амалий кўникма ва малакаларга таянган ҳолда касбий фаолиятни самарали ташкил этишга психологик жиҳатдан тайёрланиш

• Таълим амалиётини кузатиш, талабалар ва малака ошириш курси тингловчиларининг фаолиятини ўрганиш, ташхисловчи методларни қўллаш натижасида муълум бўлдики, педагогларда креативлик қуйидаги тўрт босқичда шаклланади ва ривожланади (3-жадвал):
• 3-жадвал. Креатив шахснинг шаклланиш босқичлари