4-mavzu. Kurs ishi, bitiruv malakaviy ishni yozish tartibi. Bitiruv malakaviy ishni bajarishning maqsad va vazifalari

Muammoni tadqiq etish bo‘yicha talabaning bosqichma-bosqich harakatlari:
1. tadqiqot muammosi bilan tanishish, tashki doiralarini aniqlash
2. tadqiqot ob`ekta i predmetini belgilash
3. tadqiqot maqsadi va vazifalarini qo‘yish
4. «tadqiqot qo‘lyozmalari»ni yaratish
5. mustaqil goyalarni yaratish va tadqiqot farazini ishlab chiqish
6. tadqiqotning nazariy asoslarini o‘rganish
7. empirik tajribalarni umumlashtirish
8. tajriba-sinov ishlarini tashkil etish va olib borish
9.tajriba-sinov ma`lumotlarini tuplash va umulashtirish
10. tadqiqot ilmiy apparatini tuzatish, uning mantiqini tekshirish
Bitiruv malakaviy ishni yaratish jarayonida ilmiy rahbar tomonidan boshqarish bosqichlari: axborot almashuv, operativ, qayta aloqa, nazorat, tashxislovchi
Bitiruv malakaviy ishni o‘z vaqtida va sifatli bajarish talabaning o‘z mustaqil ishini tashkil etish qobiliyatiga bevosita bog‘liq. Malakaviy ishni bajarishni talaba taqvim reja tuzishdan boshlaydi. Taqvim reja asosida boblar va paragraflar bajarilish ketma-ketligi va muddatlari ko‘rsatiladi.
Bitiruv malakaviy ishda ko‘riladigan savollar uning maqsadini ochib berishga qaratilgan bo‘lishi lozim. Malakaviy ish matnida uning mavzusiga taaluqli bo‘lmagan matn va amaliy materiallar keltirilmaydi. Barcha bo‘limlarda g‘oya birligi va izchilligi ta`minlanishi zarur. Aksariyat hollarda malakaviy ishning birinchi bobida tanlangan mavzuning nazariy jihatlari yoritiladi. Unda talaba shu mavzuni nazariy jihatdan qanchalik darajada bilishini, turli mualliflarning asarlari va shu sohadagi fikrlarini o‘rganganligi, mazmuniy va mantiqiy jihatdan tadqiqot qilinayotgan mavzuga o‘z fikrini bildira olishini ko‘rsata olishi juda muhim hisoblanadi.
Bitiruv malakaviy ishning mazmuni va tarkibiy tuzilishi
Bitiruv malakaviy ishning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat:

• 
  sarvaraq (4-ilova);
  
• 
  mundarija (5-ilova);
  
• 
  kirish;
  
• 
  asosiy qismning bob va bo‘limlari;
  
• 
  xulosa;
  
• 
  foydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxati (6-ilova);
  
• 
  ilovalar.
  

Bitiruv malakaviy ishning tarkibi, shuningdek, ma`lumotlar beradigan sahifa ostidagi izoh, qisqartmalar ro‘yxati, notanish va tushunilishi qiyin bo‘lgan tayanch so‘zlar lug‘ati ham kirishi mumkin.
Bitiruv malakaviy ishning mundarijasida varaqlar tartib raqamlari bilan ko‘rsatilgan kirish, barcha bob va bo‘limlar, xulosa, foydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxati hamda ilovalarning sarlavhalari keltiriladi. Mundarija sarvaraqdan keyin joylashtiriladi.
Bitiruv malakaviy ishning kirish kismi quyidagilarni o‘z ichiga olishi lozim:

• 
  mavzuning dolzarbligi (mavzu asosnomasi);
  
• 
  muammoning o‘rganilganlik darajasi;
  
• 
  tadqiqot maqsadi;
  
• 
  tadqiqot vazifalari;
  
• 
  tadqiqot ob`ekti va predmeti (voqealarning ijtimoiy psixologik, pedagogik, etnik, milliy, hududiy va jinsiy ketma-ketlikda sodir bo‘lishiga asoslangan doiralari) kutiladigan natija;
  
• 
  tadqiqot metodlari;
  
• 
  tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati;
  
• 
  foydalanilgan manba va adabiyotlarning tanqidiy tahlili;
  
• 
  ishning tarkibiy tuzilishi.
  

Bitiruv malakaviy ishning kirish qismida malakaviy ishning dolzarbligi asoslanadi, amaliy ahamiyati, ilmiy yangilik yoki muammolik tomonlari aks ettiriladi, tadqiqot predmeti malakaviy ishda ko‘rib chiqiladigan muammolar, ishning maqsad va vazifalari belgilab beriladi.
Foydalanilgan manba va adabiyotlarning tanqidiy tahlilini tuzishda qo‘yilgan muammoni o‘rganish uchun ular nimaga e`tibor berishlari kerakligini aniqlash, shuningdek, ularning muallifi qanday manbalarga tayanganliklariga e`tibor qaratish lozim. Buning uchun foydalanilgan manba va adabiyotlarning tanqidiy tahlili sifatida oddiy keltirilgan me`yoriy-huquqiy dalolatnomalar, ularning mualliflari va ishlarini almashtirish mumkin emasligini unutmaslik lozim.
Foydalanilgan manba va adabiyotlar tahlili mavzusi yoki ko‘rgazmali tamoyil bo‘yicha tuzilishi, talabaning (ya`ni, uning o‘qigan materiallariga shaxsiy munosabati) bahosini o‘z ichiga olishi, muammoning qayta ishlanganlik darajasini ko‘rsatishi, to‘liq o‘rganilmagan masalalarni aniqlashi lozim. Kirish bitiruv malakaviy ish umumiy hajmining 10 -15 foizini tashkil etishi lozim.
Bitiruv malakaviy ishning asosiy qismida tadqiqot uchun tanlangan mavzuning nazariy jihatlarini yorituvchi bob va bo‘limlardan tashkil topishi, mavzu xususiyati mos ixtisoslik fanlari mazmuni, tadqiqot mazmuni, kutiladigan natijalarning bayon etilishi, xulosalarning shakllantirilishi va amaliy tavsiyalar berilishi lozim.
Zarurat tug‘ilganda bitiruv malakaviy ishda talaba tomonidan taklif etilayotgan tavsiyalarning tatbiq etilishidagi ijtimoiy-iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlari beriladi.
Asosiy qismni nazariy va metodik qismlar tashkil etib, bunda tashkil etuvchi bob va bo‘limlarning mazmuni bitiruv malakaviy ish mavzuiga to‘liq mos kelishi va uni to‘la ochib berishi darkor. Bob va bo‘limlar talabaning qisqa, mantiqan to‘g‘ri va dalillar keltirib to‘plagan, tizimlashtirgan hamda tahlil qilgan materiallarini bayon etish qobiliyatini namoyish etishi lozim.
Nazariy qismni tashkil etuvchi bo‘limlar:

• 
  o‘rganilayotgan muammoning nazariy-metodik asoslari;
  
• 
  o‘rganilayotgan muammoning qaysidir muayyan o‘quv muassasasida aniqlanishi va tahlil qilinishi;
  
• 
  muammoni bartaraf etish bo‘yicha chora-tadbirlar va tavsiyalar ishlab chiqish;
  
• 
  malakaviy ishning bajarilishini ta`minlovchi texnik ta`minot;
  
• 
  malakaviy ishning iqtisodiy qiymati;
  
• 
  ixtisoslik fanlaridan mavzuga mos nazariy materiallar;
  
• 
  bitiruv malakaviy ishning xuquqiy ta`minoti kabi masalalarni o‘z ichiga olishi lozim;
  
• 
  tadqiqot ob`ektining funktsiyalari, vazifalari, sohasi va h.k.