4-mavzu. Matematik modellashtirish, sonli tahlil usullarini tizimlarda amalga oshirish. Hisobli eksperiment. Reja

 
Diffyeryentsial tenglamalarrni yechish 
Diffyeryentsial tenglamalarrni yechish ancha murakkab. SHu sabab Mathcadda barcha 
diffyerntsial tenglamalarrni ma’lum chyegaralanishlarsiz to’g’idan-to’g’ri yechish imkoniyati 
mavjud emas. Mathcadda diffyeryentsiallar tyenglama va tizimlarini yechishning bir nyecha 
usullari mavjud. Bu usullardan biri Odesolve funktsiyasi yrdamida yechish bo’lib, bu usul 
boshqa usullarga nisbatan eng soddasidir. Bu funktsiya Mathcad 2000 da birinchi bor yaratildi va 
u birinchi bor diffyeryentsial tyenglamani yechdi. Mathcad 2001da bu funktsiya yanada 
kyengaytirildi. Odesolve funktsiyasida diffyeryentsial tenglamalarr tizimini ham yechish 
mumkin. Mathcad diffyeryentsial tenglamalarrni yechish uchun yana ko’pgina qurilgan 
funktsiyalarga ega. Odesolve funktsiyasidan tashqari ularning barchasida, byerilgan tyenglama 
formasini yzishda ancha murakkablik mavjud. Odesolve funktsiyasi tyenglamani kiritish blokida 
oddiy diffyeryentsial tyenglamani o’z shaklida, xuddi qog’ozga yzgandyek yzishga imkon 
yaratadi (4-rasm). Odesolve funktsiyasi yrdamida diffyeryentsial tenglamalarrni boshlang’ich 
shart va chyegaraviy shartlar bilan ham yechish mumkin. 

---

4 -rasm. Diffyeryentsial tenglamalarrni yechish. 
Byerilgan tyenglamani yozishda xuddi diffyeryentsiallash opyeratorini ishlatgan holda 
ham yki shtrixlar bilan ham yzish mumkin. Boshlang’ich shartni yzishda esa faqat shtrix bilan 
yzish kyerak va uni kiritish uchun Ctrl+F7 klavishilarni baravar bosish kyerak.
Odesolve funktsiyasiga murojaat uch qismdan iborat hisoblash bloki yzuvini talab qiladi: 
Given kalit so’zi; 
Diffyeryentsial tyenglama va boshlang’ich yki chyegaraviy shart yki diffyeryentsial 
tenglamalarr tizimi va unga shartlar; 
Odesolve(x,xk,n) funktsiya, bu yerda x – o’zgaruvchi nomi, xk – intyegrallash chyegarasi 
oxiri (intyegrallashning boshlang’ich chyegarasi boshlang’ich shartda byeriladi); n – ichki 
ikkinchi darajali paramyetr bo’lib, u intyegrallash qadamlar sonini aniqlaydi (bu paramyetr 
byerilmasa ham bo’ladi. Unda qadamni Mathcad avtomatik ravishda tanlaydi).
Diffyeryentsial tenglamalarr tizimini yechish uchun Odesolve funktsiyasi ko’rinishi 
quyidagicha: Odesolve( , x, xk, n)