4-мавзу. Материаллар ҳисоби

4-МАВЗУ. МАТЕРИАЛЛАР ҲИСОБИ

• 4.1. Материалларнинг иқтисодий моҳияти, баҳоланиши ва туркумланиши
• 4.2. Материалларнинг дастлабки, аналитик ва синтетик ҳисоби
• 4.3. Материалларнинг омбордаги ҳисобини ташкил этиш

Ишлаб чикаришни модернизациялаш шароитида корхоналарда материаллардан фойдаланиш устидан назоратни кучайтириш, хўжасизликка қарши курашиш, уларнинг оқилона сарфланишига риоя қилиш, маҳсулот таннархида материал ҳаражатларининг улушини камайтириб бориш масалаларига алоҳида эътибор берилади. Бу энг аввало, материалларни тўғри, тежамли сарфлаш корхона фаолиятини ривожлантириш ва самарадорлигини ошириш, тўлов қобилиятини яхшилашда муҳим омил ҳисобланади.
Материаллар – ишлаб чиқариш жараёнида бир маротаба қатнашадиган ва ўз қийматини бир ишлаб чиқариш цикли давомида тўлиқ равишда янгидан яратилаётган маҳсулотга ўтказадиган активлардир.

Бугунги кунда ишлаб чикариш корхоналарида материалларни тўғри ҳисобга олиш учун маълум шарт-шароитлар яратилиши лозим. Бу шарт-шароитлар асосан қуйидагилардан иборат:

• корхонада ишлатиладиган материалларнинг номи, нархлари ва тартиб рақамини акс эттирадиган рўйхат мавжудлиги;
• материалларнинг кирими ва чиқимини расмийлаштирадиган ҳужжатлар аниқ тизими белгиланиши;
• лавозим мажбуриятларининг мавжудлиги ва моддий жавобгар шахсларни тегишли йўриқномалар билан таништириш;
• материалларнинг сарфланишига оид операциялар тўғри юритилишига жавобгар ходимлар рўйхатини белгилаш ҳамда улар билан моддий жавобгарлик шартномаларини тузиш;
• материалларнинг сарфланишини акс эттирувчи ҳужжатларга имзо қўйиш ҳуқуқига эга бўлган мансабдор шахслар рўйхатини корхона раҳбари буйруғи билан тасдиқлаш;
• омбор хўжалигини ташкил қилишни яхшилаш;
• материалларни ўз вақтида инвентарлаш, шунингдек инвентарлаш натижаларини бухгалтерия ҳисобида тўлиқ акс эттириш.

Корхоналарда материлларни ҳисобга олишнинг вазифалари қуйидагилардан иборат:

• - материаллар ҳаракати билан боғлиқ бўлган ўзгаришларини ўз вақтида тегишли ҳужжатларда расмийлаштириш;
• - моддий-техника таъминоти режасининг бажарилиши устидан назорат олиб бориш;
• - материлаларнинг тўғри сақланиши устидан назорат олиб бориш;
• - материалларнинг ишлаб чиқаришга тўғри сарфланиши ҳамда уларни сарфлаш меъёрларига риоя қилиш устидан узлуксиз назорат олиб бориш;
• - маҳсулот таннархини ҳисоблашда сарфланган материалларни калькуляция объектлари ўртасида тўғри тақсимлаш;
• - ички ресурсларни ишга солиш мақсадида ортиқча ва фойдаланилмаётган материалларни аниқлаш ва сотиш.