4-mavzu. Noruda materiallar konlari. Sifatli ko‘tarmalarni ko‘tarishda transport vositalari Reja

8.7-rasm. Tabiiy toshlarni qayta ishlab, chaqiq toshlar olish bo‘yicha texnologik sxemalar.
a - bir pog‘onali ochiq sikli; v - ikki pog‘onali yopiq siklli;1–maydalanadigan toshlar uchun bunker; 2 – ta’minlovchi; 3 – jag‘simon toshmaydalagich: 4 – lentali transporterlar; 5 - elaklar; 6 – tayyor chaqiq toshlar uchun bunkerlar; 7 – konussimon toshmaydalagich, 8 – lotok.

Shu tariqa klassifikatordagi gidravlik rejim qumning zarrachalari bo‘yicha saralanib cho‘kishi va boshqa muallaq zarrachalarning suv oqimi ta’sirida chiqarib yuborilishini ta’minlaydi (8.8-rasm). Gidrotsiklonlarda esa qum zarrachalarini boshqa mexanik qo‘shimchalardan ajratish uchun markazdan qochma kuch qonuniyatiga asoslanadi. Ya’ni qum qorishmasining katta bosim ostida maxsus shakldagi idishda aylanishi, suv yordamida muallaq zarrachalarning markazdan qochish va qum tarkibidan ajralishiga olib keladi.

8.8-rasm. Mexanik usulda qazib olingan tosh-qum aralashmasini qayta ishlash texnologik sxemalari.
a - materialni yuvmasdan (quruk usul); b – tosh va qumni yuvish usuli; 1- dastlabki tosh-qum aralashmasi uchun bunker; 2 – ta’minlovchi; 3 – elaklar; 4 – materiallarni dastlabki tozalash; 5 – bunker; 6 – toshmaydalagich; 9 – chiqindilarni suv yordamida olib ketish; 10 – qumyuvgich; 11 – toshyuvgich.



8.9-rasm. Gidromexanizatsiya usulida qazib olingan tosh- qum aralashmasini qayta ishlash.
A- texnologik sxema; b-gidravlik klassifiqator; v-ko‘p kamerali gorizontal klassifikator; g-konussimon vertikal klassifikatorlar; e-gidrotsiklon

3. 
   Qoyatoshli karerlarda er ishlarini bajarish
   

Qoyatoshli karerda qazib olingan tog‘ jinsini shag‘alning qurilish uchun kerak bo‘lgan xar qanday fraksiyalariga maydalash va zarur foiz nisbatlariga ega bo‘lgan aralashmalar xosil qilish mumkin bo‘lganligi sababli, qoyatoshli karerning foydali quvvati qum-shag‘alli karerning foydali quvvatiga qaraganda boshqacha usulda aniqlanadi. Bu erda xisob-kitoblar uchun ayrim inshootlar xamda bu inshootlar elementlarining kesimli xajmlari, shuningdek 1 m³ miqdorda beton qorishmasi tayyorlashga sarflanadigan shag‘almiqdori asos qilib olinadi.

1 m³ miqdorda beton qorishmasi tayyorlash uchun taxminan 0,95 m³ shag‘alsarflanadi. Bundan qoyatoshli karerning foydali xajmi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
V_b 0,95  V_p
V_k  k_z  , (4.5)
K_r

bu erda V_b – beton xajmi, m³; V_p - qurilishning boshqainshootlar va ish turlari uchun toshga bo‘lgan extiyoji, m³; k_z - zaxira koeffitsienti (1,3-1,46).

Tosh materialini qazib olish ishlari majmui yuzpanani ochish, burg‘ilash-portlatish, yuklash va transport ishlaridan tashkil topadi.
Qoyatoshli karerni qazish ishlari chiqiq joylar bo‘ylab zaboylar qazish orqali amalga oshiriladi (4.3-rasm).