4-mavzu pdf
Download 123.79 Kb. Pdf ko'rish
|
4-mavzu (1)
|
Paleografiya fanining maqsad va vazifalari. Insoniyat tarixidagi qadimgi yozuvlar Asosiy masalalar (Reja): 1. Paleografiyaa fanining obekti. Paleografiya fanining vazifalari va fanning ish uslubi. 2. Insoniyat tarixidagi qadimgi yozuvlar va ularng turlari. 3. Qadimiy yozuvlarni o‘rganishda epigrafik yodgorliklaming ahamiyati. 4. Yozuvlarning paydo bo'lishi tarixi. 5. Insoniyat tarixidagi qadimgi yozuvlar va ularning turlari. 6. Predmetli, piktografik, logografik, bo'g'inli, harfiy, mahfiy yozuvlar Paleografiya faniga kirish, fanning predmeti. Paleografiya – yozuv belgilarining yaratilishi va ularning rivojlanishini o‗rganuvchi tarxiy-filologik fan. Nazariy paleografiya tarixan o‗zgargan yozuv xususiyatlarining qonuniyatlarini aniqlaydi, amaliy va tavsifiy paleografiya muayyan qo‗lyozmaning qachon va qaerda yaratilganligi, uni yozgan yoki ko‗chirgan shaxsning ishtirokini hamda kotibningish hajmini aniqlash maqsadida kotiblarning yoki ayrim qo‗lyozmalarning o‗ziga xos jihatlarini o‗zganadi. Paleografiya mustaqil fan sifatida diplomatikadan ajralib chiqqan. Paleografiya atamasini birinchi marta fransiyalik Bernar de Monfokon qo‗lllagan (1708) Paleografiyaning asosiy vazifasi sanasi ko‗rsatilgan qo‗lyozmalarning ham davri va joyini aniqlashdir. Paleografiya yozuv belgilarini, asosan xarflar va ularning tarkibiy unsurlarini, satr usti hamda farqlovchi belgilarni, qisqartirib yozish usullari va boshqalarni o‗rganadi. Vaqt o‗tishi bilan almashinib va o‗zgarib turgan yozuv materillari hamda qurollarini ham Paleografiyaning o‗rganish ob‘ektidir. O‗tmishni o‗rganishda paleografiyaga yaqin yana bir yordamchi tarix fanining – Epigrafikaning ham ahamiyati kattadir. Epigrafika yunoncha ―epi va ―grafika ‖ ‖ so‘zlaridan olingan bo‘lib, ―buyumga yozilgan degan ma`noni bildiradi. ‖ Epigrafika fani asosan tosh, sopol, metall, va boshqa qattiq buyumlarga biilgan qadimgi va o‘rta asr yozuvlarini urganuvchi fandir. Qadimgi davrda qog‘oz taqchil bo‘lgan paytda qattiq materiallardan yozuv vositasi sifatida foydalanish juda keng tarqalgan. Yozuv uchun yumshoq materiallar teri, papirus, va pergamentlardan ham foydalanganlar. Lekin bu yumshoq materiallar vaqt o‘tishi bilan chirigan yoki yaxshi saqlanmagan 103 shuning uchun qadimgi dunyo tarixini o‘rganishda asosiy manbaa bo‘lib epigrafik yodgorliklar maydonga chiqadi. Yumshoq buyumga yozilgan yozuv qo‘lyozma hisoblanadi. Epigrafika fani qattiq buyumlarga yozilgan yozuvlarni o‘rganadi. Qo‘lyozmalarni esa palegrafiya fani o‘rganadi. Epigrafika fani dastlab Italiya, Yunoniston, Shimoliy Afrika va Falastindan topilgan oltin, yunon, etrusk, qadimgi yaxudiy, finikiya yodgorliklarigagina ega edi. XIX asrning o‘rtalaridan epigrafika ayniqsa tez rivojlana boshladi. Epigrafika fani yordami bilan Kipr orolidan topilgan miloddan avvalgi XI-VIII asrlar tosh va idishlarga bitilgan Yunon tilidagi yozuvlar, Livan, Suriya, Karfagen, O‘rta er dengizi orolaridagi Italiya, Frantsiya, Ispaniya va Shimoliy Afrikadan topilgan finikiya, miloddan avvalgi IV-III ming yilliklarda Fila oroli va Nil daryosidan topilgan qadimgi Misr petroglifik Yozuvlari yozma yodgoorlilar (bitiklar) topib urganildi. 1 1 Axunjanov E. Kutubxonashunoslik, arxivshunoslik, kitobshunoslik nazariyasi va tarixi. T.; ―Tafakkur -bostoni‖ 2011 y. Paleografiya va Epigrafikaning taraqqiyoti tufayli qadimgi xalqlarning, ibtidoiy, ijtimoiy-siyosiy moddiy madaniyati, diniy mazxabi va umumiy tarixi haqidagi qimmatli ma`lumotlarni to‘plash imkoni yaratildi. Harf shakllarining o‘zgarishini ilmiy jihatdan o‘rganish orqali arxeologik yodgorliklarning qaysi davrga mansubligi, qadimgi yozuvlarning rivojlanish darajasi aniqlanadi. Enisey (Ensoy) daryosi xavzasi (Xakasiya A.V. va Tuva A.R. siyosiy) dan topilgan Urxun-Enisey Yozuvlar fanga ko‘pgina qimmatli ma`lumotlarni to‘plash imkonini berdi. 2. Yozuvlar haqida umumiy ma`lumot. Yozuv bu - biror tilda qabul qilingan maxsus belgilar yig‘indisi hisoblanadi. Hozirgi kunda dunyoda hammasi bo‗lib taxminan 5621 ta til va sheva bor bo‗lib, hozirgacha ulardan 500 tasigina o‗rganilgan xolos. Lekin ularning hammasining ham yozuvi bo‗lmay, faqat og‗zaki nutq shakliga egadir. Demak, hamma tillarda ham yozma shakl mavjud bo‗lavermas ekan. Hozirgi davrda jahondagi xalqlar 220 xildan ortiq yozuvdan foydalanadilar. Bu yozuvlar 5 ta yozuv asosida tuzilgan yozuv sistemalaridan tarqalgan: 104 Download 123.79 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|